02.00.00 - Kimyo fanlari bo'yicha bepul top 5 jurnal:

Chemistry Central Journal (https://doaj.org/toc/1752-153X) - Bu jurnal kimyo sohasida turli mavzular bo'yicha ochiq kirish (open access) maqolalarni chop etadi.

Molecules - MDPI (https://www.mdpi.com/journal/molecules) tomonidan chop etiladigan bu jurnal organik va noorganik kimyo, fizik va nazariy kimyo, va boshqa kimyo yo'nalishlaridagi maqolalarni taqdim etadi.

International Journal of Molecular Sciences (IJMS) (https://www.mdpi.com/journal/ijms) - IJMS jurnalida biokimyo, molekulyar biologiya, va boshqa kimyo yo'nalishlaridagi maqolalar chop etiladi.

Beilstein Journal of Organic Chemistry  (https://www.beilstein-journals.org/bjoc/home)- Ushbu jurnal organik kimyo sohasida ilmiy maqolalarni chop etadi va bepul kirish imkoniyatini beradi.

ChemistryOpen (https://chemistry-europe.onlinelibrary.wiley.com/journal/21911363) - Wiley tomonidan chop etiladigan bu jurnal kimyo fanlarining barcha yo'nalishlarida maqolalarni taqdim etad

01.00.00 - Fizika-matematika fanlari bo'yicha bepul top 5 jurnal:

Eslatma: Ushbu platformalar ilmiy maqolalarni bepul yuklab olish va o'qish imkonini beradi.

arXiv.org (https://arxiv.org/) - arXiv fizika, matematika, va boshqa ilmiy sohalar bo'yicha ochiq kirish (open access) maqolalarni taqdim etadi.

Open Physics (https://openphysicsjournal.com/) - Bu jurnal fizika va matematikadagi turli mavzularda ilmiy maqolalarni chop etadi.

Advances in Mathematical Physics  - Ushbu jurnal fizika va matematikaning kesishmasida joylashgan mavzularda ilmiy maqolalarni taqdim etadi.

Journal of Mathematical Physics (https://pubs.aip.org/aip/jmp) - Bu jurnal matematika va fizikaning turli yo'nalishlarida ilmiy maqolalarni chop etadi.

Mathematics (https://arxiv.org/archive/math/) - MDPI tomonidan chop etiladigan bu jurnal matematikaning turli sohalarida maqolalarni bepul taqdim etadi.

Fan doktori (DSc) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan dissertatsiya kirish qismi, kamida to‘rtta bob, asosiy xulosalar va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat bo‘lgan shaklda rasmiylashtiriladi. Dissertatsiyaning matni 100 varaqdan (varaqning oldi va orqa tomoniga matn tushiriladi) oshmasligi kerak (foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalar ko‘rsatilgan hajmga kirmaydi). Falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan dissertatsiya kirish qismi, kamida uchta bob, asosiy xulosalar va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat bo‘lgan shaklda rasmiylashtiriladi. Dissertatsiyaning matni 60 varaqdan (varaqning oldi va orqa tomoniga matn tushiriladi) oshmasligi kerak (foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalar ko‘rsatilgan hajmga kirmaydi). Ijtimoiy-gumanitar fanlar sohasidagi dissertatsiya hajmi ko‘pi bilan 30 foizga oshirilishi mumkin.

Falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan dissertatsiya bo‘yicha e’lon qilingan ilmiy ishlarning umumiy soni 7 tadan kam bo‘lmasligi kerak. Ulardan kamida 3 ta ilmiy maqola (jumladan nufuzli xorijiy ilmiy jurnallarda 1 ta maqola).Dissertatsiya natijalarining xalqaro va respublika ilmiy va ilmiy-amaliy konferensiyalarida keng muhokamasi asosida, jumladan kamida 2 tadan material (maqola, ma’ruza yoki ma’ruza tezisi) xalqaro konferensiya materiallari to‘plamida e’lon qilingan bo‘lishi shart.

Sotsiologiya sohasi vakillari tadqiqotlar va tahlillarda quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. So'rovnoma: Katta miqdordagi ma'lumotlarni tez va samarali to'plash uchun so'rovnoma yordamida odamlarning fikr va qarashlarini o'rganish.

2. Intervyu: Chuqurroq, shaxsiy suhbatlar orqali muayyan mavzular bo'yicha batafsil ma'lumot olish.

3. Kuzatish: Jamoat joylari, ijtimoiy tadbirlar yoki muayyan ijtimoiy guruhlarda kuzatishlar o'tkazish orqali ijtimoiy harakat va odatlarni o'rganish.

4. Hujjatlar va Arxiv Ma'lumotlarini Tahlil Qilish: Gazetalar, hukumat hujjatlari, tarixiy yozuvlar va boshqa manbalardan olingan ma'lumotlarni tahlil qilish.

5. Eksperimentlar: Ijtimoiy o'zgaruvchanliklarni nazorat ostida o'rganish uchun eksperimentlar o'tkazish.

6. Ijtimoiy Tarmoqlar Tahlili: Ijtimoiy tarmoqlardagi munosabatlar tuzilishini va o'zaro ta'sirni tahlil qilish.

7. Madaniy Tahlil: Madaniyat, san'at va adabiyot orqali ijtimoiy qarashlar va odatlarni o'rganish.

8. Fokus Guruhlar: Muayyan mavzular bo'yicha guruh muhokamalari orqali turli qarashlar va tushunchalarni o'rganish.

9. Statistik Tahlil: Katta miqdordagi ma'lumotlarni tahlil qilish va ijtimoiy tendentsiyalarni aniqlash uchun statistik usullardan foydalanish.

10. Komparativ (Solishtirmali) Tadqiqotlar: Turli madaniyatlar yoki ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi o'xshashliklar va farqlarni o'rganish.

11. Tarixiy Tahlil: O'tmishdagi ijtimoiy o'zgarishlar va voqealar tahlili orqali hozirgi ijtimoiy tuzilmalarni tushunish.

12. Etnografiya: Uzoq muddatli maydonda ishlash orqali ma'lum bir madaniyat yoki ijtimoiy guruh hayotini chuqur o'rganish.

Ushbu metodlar sotsiologlar uchun muhimdir, chunki ular turli ijtimoiy hodisalarni tushunish va tahlil qilishda yordam beradi. Sotsiologik tadqiqotlar jamiyatning turli jabhalarini, jumladan madaniyat, iqtisodiyot, siyosat, ijtimoiy tuzilmalar va boshqalarni o'rganishga imkon beradi.

Veterinariya sohasi vakillari o'zlarining amaliy faoliyatlari va tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Klinik Tadqiqotlar: Hayvonlarda turli kasalliklar, davolash usullari va dori-darmonlar samaradorligini sinovdan o'tkazish.

2. Laboratoriya Tahlillari: Qon, siydik, to'qima namunalari va boshqa biologik materiallarni tahlil qilish orqali kasalliklarni aniqlash va davolash.

3. Epidemiologik Tadqiqotlar: Kasalliklarning tarqalishi va sabablarini o'rganish, shuningdek, profilaktika choralari ishlab chiqish.

4. Patologik Tahlil: O'lik hayvonlarning to'qima va organlarini o'rganish orqali kasalliklar sababini aniqlash.

5. Radiologiya va Ultratovush Tahlili: Ichki organlar holatini va kasalliklarni aniqlash uchun radiologik va ultratovush tahlillaridan foydalanish.

6. Immunologiya va Mikrobiologiya: Infektsion kasalliklarni aniqlash va ularning patogenlari bilan kurashish usullarini ishlab chiqish.

7. Genetik va Irqlarni Tahlil Qilish: Naslli hayvonlarning genetik xususiyatlarini o'rganish va ularning sog'lig'ini yaxshilash.

8. Farmakologiya: Yangi dori-darmonlar va davolash usullarini ishlab chiqish va ularning ta'sirini o'rganish.

9. Hayvonlarning Xatti-harakatlarini O'rganish (Etologiya): Hayvonlarning xulq-atvorini o'rganish orqali ularning sog'lig'i va farovonligini yaxshilash.

10. Nutritsiologiya: Hayvonlar ovqatlanishi va dietologiyasini optimallashtirish yordamida ularning sog'lig'ini yaxshilash.

11. Jamiyat Salomatligi va Veterinariya Profilaktikasi: Jamoat salomatligi nuqtai nazaridan hayvonlardan odamlarga o'tadigan kasalliklarning oldini olish.

Bu metodlar veterinariya sohasida hayvonlar sog'lig'ini saqlash, kasalliklarni davolash va oldini olishda, shuningdek, hayvonlar farovonligini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.

Geografiya sohasida tadqiqot olib borayotgan mutaxassislar quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Fizik-geografik Metodlar: Bu metodlar, iqlimshunoslik, geomorfologiya, gidrologiya kabi sohalarda tabiiy jarayonlar va xususiyatlarini o'rganish uchun qo'llaniladi. Bu yondashuv tuproq, suv, havo va boshqa tabiiy resurslar tahlilini o'z ichiga oladi.

2. Ijtimoiy-geografik Metodlar: Aholi tarqalishi, urbanizatsiya, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish kabi masalalarni o'rganishda qo'llaniladi. Demografik tahlillar, ijtimoiy-iqtisodiy statistik ma'lumotlar va aholi so'rovlari ushbu metodlarning asosiy vositalaridir.

3. Kartografiya va GIS (Geografik Ma'lumotlar Tizimi): Haritalarni yaratish va GIS texnologiyalaridan foydalanish orqali geografik ma'lumotlarni to'plash, tahlil qilish va vizualizatsiya qilishda muhim ahamiyatga ega.

4. Kuzatuv va Eksperimentlar: Tabiiy sharoitlarda yoki laboratoriya muhitida olib boriladigan kuzatuvlar va eksperimentlar. Bu metodlar, masalan, ekologik tadqiqotlar va atrof-muhit monitoringida qo'llaniladi.

5. Statistik Tahlil: Geografik ma'lumotlarni statistik usullar yordamida tahlil qilish. Bu metod, demografik, iqtisodiy, ekologik va boshqa turdagi ma'lumotlarni o'rganishda keng qo'llaniladi.

6. Modellashtirish: Kompyuter modellashtirish orqali geografik jarayonlar va tendensiyalarni bashorat qilish. Bu usul iqlim o'zgarishlari, resurslarning taqsimlanishi va boshqa murakkab geografik jarayonlarni tushunishda foydalaniladi.

7. Tarixiy Yondashuv: Geografik hodisalar va jarayonlarning tarixiy rivojlanishini o'rganish. Bu, masalan, landshaftlarning o'zgarishi, aholi migratsiyasi tarixi kabi mavzularni qamrab oladi.

8. Maydon Tadqiqotlari: Tadqiqotchilar to'g'ridan-to'g'ri maydonga chiqib, o'rganilayotgan geografik ob'ekt yoki jarayon haqida ma'lumot to'plashadi. 

Tibbiyot sohasi vakillari uchun asosiy tadqiqot metodlari quyidagilardan iborat:

1. Klinik Sinovlar: Yangi dori-darmonlar, davolash usullari yoki tibbiy uskunalar samaradorligini va xavfsizligini baholash uchun o'tkaziladi. Bemorlarda o'zgarishlarni kuzatish orqali dori-darmonlar yoki davolash usullarining ta'sirini tahlil qilish.

2. Epidemiologik Tadqiqotlar: Aholi orasida kasalliklarning tarqalishi va sabablarini o'rganish. Bu metod, kasalliklarning oldini olish va sog'liqni saqlash siyosatini ishlab chiqishda muhimdir.

3. Laboratoriya Tadqiqotlari: Biologik namunalarni (qon, to'qima, hujayralar) laboratoriya sharoitida o'rganish. Bu orqali turli kasalliklarning biologik mexanizmlari va potentsial davolash usullarini aniqlash mumkin.

4. Genetik va Molekulyar Tadqiqotlar: Genetik va molekulyar o'zgarishlar orqali kasalliklarning sabablarini va ularning rivojlanishini tushunish. Bu usul, maxsus genetik yoki molekulyar davolash usullarini ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega.

5. Ko'rsatkichlarga Asoslangan Tadqiqotlar (Outcome Research): Turli tibbiyot usullari va davolash strategiyalarining bemorlarning hayoti sifatiga ta'sirini baholash. 

6. Nazorat Ostida Olib Boriladigan Kuzatuv Tadqiqotlari (Controlled Observational Studies): Ma'lum bir guruhdagi bemorlarni nazorat ostida kuzatish orqali, tibbiy davolanishning natijalarini o'rganish.

7. Translatsion Tadqiqotlar: Laboratoriya tadqiqotlaridan olingan natijalarni klinik amaliyotga tatbiq etish. Bu orqali yangi davolash usullarini ishlab chiqish va bemorlarga qo'llash.

8. Meta-tahlil va Sistematik Sharhlar: Mavjud ilmiy ma'lumotlarni tahlil qilish orqali, tibbiy tadqiqotlar bo'yicha umumiy xulosalarga erishish.

9. Kvalitativ Tadqiqotlar: Bemorlar va tibbiyot xodimlarining tajribalarini, qarashlarini tahlil qilish orqali, tibbiy xizmatlarning sifatini yaxshilashga qaratilgan tadqiqotlar.

Bu metodlar tibbiyot sohasida yangi bilimlarni yaratish, kasalliklarni davolash va oldini olishda muhim rol o'ynaydi.

Geologiya va mineralogiya sohasida tadqiqot olib borayotgan mutaxassislar quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Yer va Jinslar Namunalari Tahlili: Bu metod yordamida geologlar va mineraloglar yer va jinslar namunalarini to'plashadi va ularni laboratoriyada tahlil qilishadi. Bu, mineral tarkibi, tuzilishi, va fizik-kimyoviy xususiyatlarini o'rganishni o'z ichiga oladi.

2. Maydon Tadqiqotlari: Bu metod orqali geologlar to'g'ridan-to'g'ri maydonlarga chiqib, geologik strukturalar, qatlamlar va tabiiy jarayonlarni kuzatadilar.

3. Geofizik Usullar: Geofizik metodlar, masalan, seysmik tadqiqotlar, magnitometriya, va gravimetriya yordamida yer qa'ridagi tuzilmalarni va ularning xususiyatlarini o'rganish mumkin.

4. Geo-kimyoviy Tahlillar: Geo-kimyoviy tahlillar yordamida geologlar yer qobig'idagi kimyoviy elementlar va ularning taqsimlanishini o'rganadilar.

5. Petrografiya va Mineralogiya: Bu metodlar orqali jinslar va minerallarning mikroskopik tuzilishini o'rganish mumkin.

6. Stratigrafiya va Paleontologiya: Stratigrafiya yer qatlamlarining ketma-ketligini, paleontologiya esa qadimgi hayot izlarini o'rganish orqali yer yoshini va geologik tarixini aniqlash imkonini beradi.

7. Uzoqdan Kuzatish va GIS (Geografik Ma'lumotlar Tizimi): Sun'iy yo'ldoshlar orqali olingan ma'lumotlarni va GIS texnologiyalarini qo'llash orqali geologik xaritalash va yer yuzasining o'zgarishlarini kuzatish mumkin.

8. Modeling va Kompyuter Simulyatsiyalari: Geologik jarayonlarni va yer qobig'ining dinamikasini tushunish uchun kompyuter modellashtirish va simulyatsiyalar qo'llaniladi.

9. Izotop Geologiyasi: Izotoplar orqali yer yoshini aniqlash va geologik jarayonlarni tushunish.

Bu metodlar geologiya va mineralogiya sohasidagi tadqiqotlarni olib borishda asosiy yondashuvlar hisoblanadi va ularni bir-biriga moslashtirib ishlatish orqali yanada aniq va chuqur tahlillar olib borish mumkin.

Tilshunoslar o'z tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Deskiptiv (Tavsiflovchi) Metod: Bu usul orqali tilshunoslar tilning hozirgi holatini, til qoidalari va strukturasini tavsiflashadi, hech qanday oldindan belgilangan g'oyalarga tayanmasdan.

2. Korpusga Asoslangan Tahlil: Til materiallarining katta to'plamlarini (korpuslarini) kompyuter yordamida tahlil qilish. Bu usul yordamida tilning iste'mol qilinish shakllari va o'zgarish tendentsiyalarini aniqlash mumkin.

3. Eksperimental Tilshunoslik: Bu usulda tilshunoslar eksperimental usullar, masalan, so'zlashuv tajribalari yoki kognitiv testlardan foydalanishadi til jarayonlarini tahlil qilish uchun.

4. Diakronik (Tarixiy) Tilshunoslik: Tilshunoslar tilning tarixiy rivojlanishini o'rganish uchun bu usuldan foydalanadilar. Bu metod, tilshunoslikning tarixiy va evolyutsion aspektlarini o'rganishni o'z ichiga oladi.

5. Sotsiolingvistika: Bu usulda tilshunoslar tilning ijtimoiy kontekstdagi ishlatilishini, jumladan, turli ijtimoiy guruhlardagi til o'zgarishlarini tahlil qiladilar.

6. Psixolingvistika: Til jarayonlarini psixologik jihatdan tahlil qilish. Bu usul, til o'rganish, tilni qayta ishlash va til bilan bog'liq kognitiv jarayonlarni o'rganishni o'z ichiga oladi.

7. Struktural Tilshunoslik: Tilni uning ichki tuzilishi va elementlari orqali tahlil qilish. Bu usulda tilshunoslar fonologiya, morfologiya, sintaksis va semantika kabi tilning asosiy tuzilish qismlarini o'rganadilar.

8. Pragmatika: Tilshunoslar tilning kommunikativ funksiyalarini va nutq aktlarini tahlil qiladilar, ya'ni ular tilning qanday qilib ma'lum maqsadlarda ishlatilishini o'rganadilar.

9. Etnolingvistika: Til va madaniyat o'rtasidagi aloqalarni o'rganish. Bu usulda tilshunoslar turli xalqlarning til va madaniyat o'rtasidagi o'zaro ta'sirlarni o'rganadilar.

Har bir metod tilshunoslikning turli sohalarida qo'llaniladi va ular tilning turli jihatlari va o'zgarishlarini tahlil qilishda yordam berad

Sport sohasi vakillari o'zlarining tadqiqot va amaliyotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Empirik Tahlil: Sportchilarning jismoniy faoliyatini va sport samaradorligini real hayot sharoitida kuzatish va o'lchash. Bu usul orqali sportchilarning jismoniy ko'rsatkichlari va mahorat darajasini baholash mumkin.

2. Statistik Tahlil: Sport sohasida to'plangan ma'lumotlar (masalan, o'yin natijalari, sportchilarning statistik ko'rsatkichlari) orqali sport samaradorligi va natijalarni tahlil qilish.

3. Kuzatuv Metodi: Sport mashg'ulotlari va musobaqalarda sportchilarning xatti-harakatlarini, mahoratini va texnikasini kuzatish. Bu usul, sportchilarning ishlanishiga va taktik mahoratini oshirishga yordam beradi.

4. Bio-mexanik Tahlil: Sportchilarning harakatlarini va jismoniy faoliyatini bio-mexanik jihatdan tahlil qilish. Bu usul, jismoniy mashqlarning samaradorligini oshirish va jarohatlarni kamaytirishga yordam beradi.

5. Fiziologik Tahlil: Sportchilarning jismoniy holati va salomatligini, shu jumladan nafas olish, yurak ritmi va mushak faoliyatini tahlil qilish. Bu orqali sportchilarning jismoniy holati va mashg'ulotlarga moslashuvchanligini baholash mumkin.

6. Psixologik Tahlil: Sportchilarning psixologik holati va motivatsiyasini o'rganish. Bu usul, sportchilarning ruhiy holatini yaxshilash va ularning ish faoliyatini oshirishga yordam beradi.

7. Nutritsiologiya (Ovqatlanish) Tahlili: Sportchilarning ovqatlanish rejimi va dietasini tahlil qilish. Bu usul, sportchilarning to'g'ri ovqatlanishini va jismoniy holatini yaxshilashga yordam beradi.

8. Pedagogik Metodlar: Sportchilarni o'qitish va tayyorlashda pedagogik usullar va texnikalardan foydalanish. Bu usul, sportchilarning mahoratini oshirish va ularni yangi ko'nikmalar o'rganishga rag'batlantiradi.

Bu metodlar sport sohasida keng qo'llaniladi va ular sportchilarning jismoniy va ruhiy holatini yaxshilash, sport samaradorligini oshirish va sport tadbirlarini tashkil etishda muhim ahamiyatga ega.

Texnika sohasi vakillari, o'zlarining tadqiqotlari va loyihalari uchun quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Muhandislik Modellashtirish: Muhandislik masalalarini yechish uchun matematik, fizik va kompyuter modellari yaratish.

2. Eksperimental Tadqiqotlar: Laboratoriya va amaliy sinovlar orqali texnik echimlarni sinovdan o'tkazish va optimallashtirish.

3. Prototiplash: Yangi texnik g'oyalar va mahsulotlarni amalga oshirish uchun prototiplarni yaratish va sinovdan o'tkazish.

4. Analitik Hisoblashlar: Muhandislik muammolarini hisoblash usullari orqali hal etish, masalan, kuch va harakat tahlili, materiallarning chidamlilik hisobi.

5. Simulyatsiya: Murakkab texnik tizimlarni kompyuter simulyatsiyasi orqali modellashtirish va tahlil qilish.

6. Dizayn va Innovatsiya: Yangi texnik echimlar va mahsulotlarni loyihalash va ishlab chiqish.

7. Sifatni Boshqarish va Optimallashtirish: Mahsulotlar va jarayonlarning samaradorligini va sifatini yaxshilash.

8. Materialshunoslik Tadqiqotlari: Yangi materiallar va ularning xususiyatlarini o'rganish va tadqiq etish.

9. Energiya Samaradorligi va Barqarorlik: Energiya samaradorligi va atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish yo'llarini izlash.

10. Robototexnika va Avtomatlashtirish: Robototexnika va avtomatik boshqaruv tizimlarini ishlab chiqish va tadqiq etish.

11. Kompyuter muhandisligi va Dasturiy ta'minot ishlab chiqish: Dasturiy echimlar va algoritmlarni ishlab chiqish va integratsiya qilish.

2. Nanotexnologiya va Mikrosistemalar: Nanotexnologiya va mikroelektronika sohalarida yangi ilg'or texnologiyalarni ishlab chiqish.

Bu metodlar texnika sohasida yangi texnologiyalar yaratish, muhandislik muammolarini hal qilish va ilmiy-texnik taraqqiyotga hissa qo'shishda muhim ahamiyatga ega.

Kompyuter injineringi sohasida vakillar asosan quyidagi metodlardan foydalanishlari kerak:

1. Dasturiy Ta'minot Ishlab Chiqish: Dasturiy ta'minot loyihalash, kodlash, sinovdan o'tkazish va texnik xizmat ko'rsatish metodlari. Bu metodlar turli dasturiy ilovalar, tizimlar va servislar ishlab chiqarishda muhimdir.

2. Tizim Analizi va Dizayn: Tizimlar va ularning komponentlarini tahlil qilish va loyihalash. Bu metodlar muhandislik muammolarini hal qilishda va yangi texnologiyalarni yaratishda qo'llaniladi.

3. Ma'lumotlar Bazasi Boshqaruvi: Ma'lumotlar bazalarini loyihalash, optimallashtirish va boshqarish metodlari. Bu metodlar katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlashda va ularni tahlil qilishda zarur.

4. Tarmoq Injineringi: Kompyuter tarmoqlarini loyihalash, qurish va boshqarish metodlari. Bu metodlar turli kompyuter tarmoqlari va ularning xavfsizligini ta'minlashda ishlatiladi.

5. Sun'iy Intellekt va Machine Learning: AI va ML algoritmlarini ishlab chiqish va qo'llash. Bu metodlar ma'lumotlarni tahlil qilishda, avtomatlashtirishda va qaror qabul qilishda muhim ahamiyatga ega.

6. Elektronika va Mikroelektronika: Elektron qurilmalar va mikrochiplarni loyihalash va ishlab chiqarish. Bu soha kompyuter qurilmalari va integratsiyalangan sxemalar uchun muhimdir.

7. Dasturiy Ta'minotni Sinovdan O'tkazish: Dasturiy ta'minotni sinovdan o'tkazish va xatolarni tuzatish metodlari. Bu metodlar dasturiy mahsulotlarning ishonchliligi va sifatini ta'minlaydi.

8. Xavfsizlik va Himoya: Tizimlar va dasturlarning xavfsizligini ta'minlash uchun metodlar. Bu metodlar kiberxavfsizlik va ma'lumotlarni himoya qilishda qo'llaniladi.

9. Kompuyuter Arxitekturasi: Kompuyuter tizimlarining asosiy qurilishini va ishlashini tahlil qilish va loyihalash.

10. Kompuyuter Grafikasi va Interfeys Dizayni: Foydalanuvchi interfeyslarini va kompyuter grafikasini yaratish va rivojlantirish metodlari.

Kompyuter injineringi sohasida bu metodlar muammolarni hal qilish, innovatsion yechimlar yaratish va texnologiyalar rivojlanishiga hissa qo'shadi.

Sun'iy intellekt (AI) sohasi vakillari o'z tadqiqot va ishlanmalari uchun quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Machine Learning (Mashina O'rganishi): Ma'lumotlarni tahlil qilib, ular asosida mustaqil qarorlar qabul qiladigan algoritmlarni ishlab chiqish. Bu usulda o'z ichiga oladi nazoratsiz o'rganish, nazoratli o'rganish, va kuchaytirilgan o'rganish.

2. Neural Tarmoqlar va Deep Learning (Chuqur O'rganish): Sun'iy neyron tarmoqlarini loyihalash va ulardan murakkab vazifalarni, masalan, tasvirni tan olish, tabiiy tilni qayta ishlash va boshqalarni hal qilish uchun foydalanish.

3. Tabiiy Tilni Qayta Ishlash (Natural Language Processing, NLP): Inson tilini tushunish va unga javob berish qobiliyatini ishlab chiqish. Bu usul, matn tahlili, til modellari va suhbat agentlari yaratishni o'z ichiga oladi.

4. Robototexnika: Robotlar uchun AI algoritmlarini ishlab chiqish, bu orqali ularning mustaqil harakatlanishini, atrof-muhitni tushunishini va vazifalarni bajarishini ta'minlash.

5. Ko'rish Tizimlari (Computer Vision): Kamera orqali olingan tasvirlarni tahlil qilish va ulardan ma'lumot olish uchun algoritmlarni ishlab chiqish. Bu usul, ob'ekt tan olish, rasmlarni tahlil qilish va vizual ma'lumotlarni qayta ishlashni o'z ichiga oladi.

6. Agent Asosidagi Modelleme (Agent-based Modeling): Murakkab tizimlarni tahlil qilish uchun mustaqil harakat qiluvchi agentlardan foydalanish.

7. Statistik Tahlil va Ehtimollik Nazariyasi: Ma'lumotlar tahlilida ehtimollik nazariyasidan va statistik usullardan foydalanish. Bu usullar, AI modelining ishonchliligini va aniq natijalarini ta'minlashda muhimdir.

8. Optimallashtirish Algoritmlari: Turli xil matematik va heuristik optimallashtirish usullarini qo'llab, eng yaxshi yechimlarni topish.

1. Empirik Tahlil: O'quv jarayonlari, o'qitish usullari va ta'lim natijalarini real hayotda kuzatish va o'lchash. Bu, ma'lumot to'plash, so'rovnomalar, kuzatuvlar va testlar orqali amalga oshiriladi.

2. Holat O'rganish (Case Study): Aniq ta'lim muassasalari, sinf xonalaridagi holatlar yoki o'qitish amaliyotlarini chuqur o'rganish. Bu usul yordamida o'qitishning samaradorligi va o'quv muassasalarining ichki jarayonlari tahlil qilinadi.

3. Etnografik Yondashuv: Ta'lim muhitini, o'qituvchilarning madaniyati va o'quvchilarining ijtimoiy tajribasini kuzatish va tahlil qilish. Bu usul, ta'lim muassasalaridagi madaniy va ijtimoiy o'zaro munosabatlarni chuqur tushunishga imkon beradi.

4. Komparativ (Solishtirma) Tahlil: Turli ta'lim tizimlari va dasturlarini solishtirish. Bu orqali ta'limning turli yondashuvlari va uslublarining samaradorligi baholanadi.

5. Tarixiy Yondashuv: Ta'limning tarixiy rivojlanishi va o'zgarishlarini o'rganish. Bu usul ta'lim tizimlarining kelib chiqishi va evolyutsiyasini tushunishda muhimdir.

6. Nazariy Tahlil: Ta'lim nazariyalari va pedagogik yondashuvlarni o'rganish. Bu usul, o'qitishning nazariy asoslarini va pedagogikaning nazariy jihatlarini chuqur tahlil qilishda foydalidir.

7. Aksiologik (Qadriyatlar) Tahlili: Ta'lim jarayonida qadriyatlar va axloqiy tamoyillarning roli va ta'sirini o'rganish. Bu usul ta'limning insoniy va axloqiy aspektlariga e'tibor qaratadi.

8. Statistik Tahlil: Ta'limdagi trendlar va natijalarni statistik usullar yordamida tahlil qilish. Bu usul, keng miqyosdagi ma'lumotlar orqali ta'lim tizimining umumiy holatini baholashda qo'llaniladi.

Bu metodlar ta'lim sohasidagi tadqiqotlar uchun juda muhim bo'lib, ular o'qitish samaradorligini oshirish, ta'lim siyosatini ishlab chiqish va ta'lim muassasalarining samarali boshqaruvini ta'minlashda yordam beradi.

Elektr energetika sohasi vakillari o'z tadqiqot va ishlanmalari uchun quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Elektr Tarmoqlarini Loyihalash va Boshqarish: Elektr tarmoqlarini samarali loyihalash va boshqarish metodlari, shu jumladan kuchlanishni boshqarish, yuk taqsimoti va tarmoqning barqarorligini ta'minlash.

2. Energiya Samadorligi Tahlili: Energiya iste'molining samaradorligini oshirish uchun texnologiyalar va amaliyotlarni tahlil qilish va optimallashtirish.

3. Yangilab Borgan Energiya Manbalarini Integre Qilish: Quyosh, shamol va boshqa yangilab borgan energiya manbalarini mavjud elektr tarmoqlariga integratsiya qilish usullari.

4. Elektr Stansiyalarini va Tarqatish Tizimlarini Optimallashtirish: Elektr stansiyalari va tarqatish tizimlarining ish faoliyatini yaxshilash uchun texnik va iqtisodiy tahlillar.

5. Elektromagnit Muhandislik: Elektromagnit maydonlar va ularning elektr tizimlari ustidagi ta'sirini tahlil qilish.

6. Kiberxavfsizlik va Ma'lumotlar Himoyasi: Elektr tarmoqlarining kiberxavfsizligini ta'minlash va ma'lumotlar almashinuvini himoya qilish metodlari.

7. Elektr Energiyasini Saqlash Tizimlari: Akkumulyatorlar va boshqa energiya saqlash tizimlarini ishlab chiqish va ularni tarmoqlarga integratsiya qilish.

8. Elektr Yuki Boshqarish (Load Management): Elektr yuklarini boshqarish va taqsimlash, shu jumladan pik va past yuk davrlarida samarali energiya iste'molining boshqarilishi.

9. Muhandislik va Konstruktsiya: Yangi elektr uskunalarini, qurilmalarni va tizimlarni loyihalash va qurish.

10. Ekologik va Ijtimoiy Ta'sir Tahlili: Elektr energetikasi loyihalarining atrof-muhit va jamiyatga ta'sirini baholash.

Bu metodlar elektr energetika sohasida yangi texnologiyalar yaratish, energetika tizimlarini optimallashtirish va barqaror rivojlanishni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.

1. Normativ-huquqiy Tahlil: Qonunchilik hujjatlarini, shu jumladan qonunlar, kodekslar, me'yoriy buyruqlar va hokimiyat qarorlarini tahlil qilish. Bu usul yordamida huquqiy norma va qoidalarning mazmunini va qo'llanishini o'rganish mumkin.

2. Holat O'rganish (Case Study): Aniq sud ishlari va huquqiy holatlarni tahlil qilish. Bu usul yordamida huquqiy amaliyotni va qonunlarning qo'llanilishini tushunish mumkin.

3. Tarixiy Yondashuv: Huquqiy tizimlarning rivojlanish tarixini va tarixiy huquqiy holatlarni o'rganish. Bu usul, huquqiy tizimlarning kelib chiqishi va evolyutsiyasini tushunishda muhimdir.

4. Komparativ (Solishtirma) Huquqshunoslik: Turli mamlakatlarning huquqiy tizimlari va qonunchiliklarini solishtirish. Bu orqali turli huquqiy tizimlarning o'xshashliklari va farqlari o'rganiladi.

5. Dogmatik (Prinsipial) Tahlil: Huquqiy nazariyalar va prinsiplarni tahlil qilish. Bu usul, huquqiy tizimlarning asosiy tamoyillari va nazariy asoslarini o'rganish uchun qo'llaniladi.

6. Interdisiplinar Yondashuv: Huquq bilan bog'liq ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va boshqa sohalarni o'rganish. Bu usul huquqiy masalalarning kengroq kontekstini tushunishga yordam beradi.

7. Empirik Tahlil: Real hayotdagi huquqiy jarayonlar va oqibatlarni o'rganish. Bu usul, huquqiy tizimlarning amaliy ta'sirini va samaradorligini baholashda qo'llaniladi.

8. Huquqiy Siyosat Tahlili: Huquqiy siyosat va qonunchilik tashabbuslarini tahlil qilish. Bu usul, huquqiy o'zgarishlarning sabablari va ularning jamiyatdagi ta'sirini o'rganishda muhimdir.

Bu metodlar huquqiy tadqiqotlar uchun zarur bo'lib, ular huquqiy masalalarni chuqur tushunish va yechimlar ishlab chiqishda yordam beradi.

Qishloq xo'jaligi va agrar sohasi vakillari o'zlarining tadqiqot va amaliyotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Eksperimental Tadqiqotlar: Ekinlar, tuproq va suv resurslari ustida eksperimentlar o'tkazish. Bu orqali turli agrar texnikalar, o'simliklarning turli navlari yoki tuproqni boshqarish usullarining samaradorligini baholash mumkin.

2. Kuzatuv Metodi: Qishloq xo'jaligi amaliyotlari va tabiiy sharoitlardagi o'simliklar va hayvonlar hayoti ustida kuzatuvlar olib borish. Bu usul, tabiiy muhitning qishloq xo'jaligi faoliyatiga ta'sirini tahlil qilishda yordam beradi.

3. Bio-mexanik va Fiziologik Tahlil: O'simliklar va hayvonlarning fiziologik holatini va bio-mexanik xususiyatlarini tahlil qilish. Bu usul, ekinlarning o'sishi va hayvonlarning rivojlanishini optimallashtirishga yordam beradi.

4. Statistik Tahlil: Qishloq xo'jaligi sohasida to'plangan ma'lumotlar (masalan, hosil darajasi, iqlim sharoitlari) orqali agrar sohaning samaradorligi va tendentsiyalarini tahlil qilish.

5. Ekologik Tahlil: Qishloq xo'jaligi faoliyatining atrof-muhitga ta'sirini tahlil qilish. Bu usul, barqaror qishloq xo'jaligi amaliyotlarini ishlab chiqishda muhimdir.

6. Agro-kimyo Metodlari: Tuproq va o'simliklar tahlili orqali qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yaxshilash. Bu usul, tuproqning kimyoviy tarkibini tahlil qilish va o'simliklarga kerakli oziqlantirish moddalarni ta'minlashni o'z ichiga oladi.

7. Genetik va Biotehnologik Usullar: Genetik modifikatsiyalash va biotexnologiya yordamida ekinlarning navlarini yaxshilash. Bu usul, kasalliklarga chidamlilik va hosildorlikni oshirishga yordam beradi.

8. Iqtisodiy va Sotsial Tahlil: Qishloq xo'jaligi sohasining iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarini o'rganish. Bu usul, qishloq xo'jaligi siyosati va uning aholi turmush tarziga ta'sirini tahlil qilishda muhimdir.

9. Tuproqshunoslik Metodlari: Tuproq tahlili orqali qishloq xo'jaligi ekinlarining o'sish sharoitlarini optimallashtirish. Bu usul, tuproqning tuzilishi, unumdorligi va suv resurslarini boshqarishni o'z ichiga oladi.

Kimyo sohasi vakillari uchun asosiy tadqiqot metodlari quyidagilardan iborat:

1. Analitik Kimyo: Kimyoviy tarkiblarni aniqlash va ulardagi miqdoriy tahlil uchun metodlar. Bu metodlar turli namunalardagi elementlar, birikmalar va ularning miqdorini aniqlashda qo'llaniladi.

2. Sintetik Kimyo: Yangi kimyoviy birikmalar yaratish va mavjud birikmalarni o'zgartirish uchun metodlar. Bu orqali dori-darmonlar, materiallar va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqiladi.

3. Fizik Kimyo: Moddalarning fizikaviy xususiyatlarini va kimyoviy jarayonlarning termodinamikasi, kinetikasi kabi aspektlarini o'rganish.

4. Organik Kimyo: Organik birikmalarning tuzilishi, reaksiyalari va sintezi bo'yicha tadqiqotlar. Bu soha farmatsevtika, plastmassa ishlab chiqarish va boshqa sohalarda qo'llaniladi.

5. Nouorganik Kimyo: Nouorganik birikmalar va ularning xususiyatlarini o'rganish, shu jumladan metallar, minerallar va boshqa nouorganik moddalar.

6. BioKimyo: Tirik organizmlardagi kimyoviy jarayonlarni o'rganish, shu jumladan oqsillar, nuklein kislotalar va fermentlar.

7. Materialshunoslik: Yangi materiallar ishlab chiqish va mavjud materiallarning xususiyatlarini yaxshilash. Bu soha nanotexnologiya, elektronika va energetika sohalarida muhim ahamiyatga ega.

8. Elektrokimyo: Elektr toki va kimyoviy reaksiyalar orasidagi o'zaro ta'sirlarni o'rganish. Batareyalar, korroziya va elektroliz kabi sohalarda qo'llaniladi.

9. Spektroskopik Usullar: Moddalarning tarkibini va tuzilishini aniqlash uchun yorug'lik yoki boshqa elektromagnit nurlanishlardan foydalanish.

10. Kompyuter Modellashtirish va Molekulyar Dizayn: Kimyoviy birikmalar va ularning xususiyatlarini kompyuter modellashtirish orqali oldindan bashorat qilish.

Bu metodlar kimyo sohasida yangi bilimlarni yaratish, yangi materiallar va kimyoviy birikmalar ishlab chiqishda muhim rol o'ynaydi.

Matematiklar o'zlarining tadqiqotlarida asosan quyidagi metodlardan foydalanishlari kerak:

1. Aksiomatik Yondashuv: Matematikaning barcha qismlari, ayniqsa zamonaviy matematika, aniq belgilangan aksioma va ta'riflar asosida quriladi. Bu yondashuv orqali matematiklar yangi teoremalar isbotlashlari va mavjud nazariyalarni kengaytirishlari mumkin.

2. Deduktiv Qiyoslash: Bu usul, aksiomalardan kelib chiqqan holda, qat'iy mantiqiy qadam-baqadam isbotlar yordamida yangi xulosalarga erishishni o'z ichiga oladi.

3. Analitik Usullar: Bu usul, odatda, sonlar va funksiyalar bilan bog'liq muammolarni hal qilishda qo'llaniladi. Misol uchun, differensial va integral hisoblash usullari, sonli usullar va boshqalar.

4. Eksperimental Matematika: Bu yondashuvda matematiklar kompyuter yordamida turli xil matematik gipotezalarni sinab ko'rishadi. Buning orqali ular yangi natijalarni taxmin qilishlari va mavjud nazariyalarni tekshirishlari mumkin.

5. Geometrik Usullar: Geometriya matematikaning muhim qismi bo'lib, u shakllar, o'lchamlar va fazoviy munosabatlarni o'rganadi. Bu usul, xususan, topologiya, differensial geometriya va algebraviy geometriya kabi sohalarda qo'llaniladi.

6. Topologik Yondashuvlar: Bu usul, matematikaning bir qismi bo'lib, joylashuv va uzluksizlik tushunchalarini o'rganadi. Topologiya matematikaning ko'plab sohalarida asosiy tushunchalar va usullarini taqdim etadi.

7. Statistik Usullar va Ehtimollar Nazariyasi: Bu usullar, ayniqsa, ma'lumotlar tahlili va ehtimollar bilan bog'liq muammolarni hal qilishda qo'llaniladi.

8. Algebraviy Usullar: Bu usul, matematikaning turli sohalarida, jumladan, sonlar nazariyasi, guruhlar nazariyasi va boshqalarda qo'llaniladi.

Matematik tadqiqotlar, odatda, aniq va qat'iy isbotlar talab qiladi, shuning uchun matematiklar o'z ishlarida yuqorida sanab o'tilgan usullardan biri yoki bir nechtasini birlashtirib ishlatishlari mumkin.

Tarixchilar asosan quyidagi metodlardan foydalanishlari kerak:

1. Arxiv Hujjatlari va Yozma Manbalar Tahlili: Tarixchilar ko'pincha arxivlarda saqlangan hujjatlarni, qo'lyozmalar va boshqa yozma manbalarini o'rganadilar. Bu usul orqali ular o'tmish voqealarining asl hujjatlarini tahlil qiladilar.

2. Oral Tarix: Shaxsiy intervyular yordamida tarixiy voqealar haqida guvohlar va ishtirokchilarning hikoyalarini yig'ish. Bu metod ayniqsa yaqin o'tmishdagi voqealar uchun foydali.

3. Ikonografiya Tahlili: Rassomchilik, haykal yasash va boshqa san'at asarlari orqali tarixiy davrlarni tahlil qilish. San'at asarlari o'sha davrning madaniyati va ijtimoiy tuzilishi haqida ma'lumot berishi mumkin.

4. Muzey Eksponatlari va Yodgorliklar: Tarixiy ob'ektlar, yodgorliklar va muzey eksponatlarini o'rganish. Bu usul arxeologik topilmalar va tarixiy yodgorliklarni o'rganishni o'z ichiga oladi.

5. Hujjatli Filmlar va Fotografiya Tahlili: Tarixiy hujjatli filmlar va fotografiyalarni tahlil qilish. Bu usul orqali tarixchilar o'tmish voqealarini ko'rish va tushunish imkoniyatiga ega bo'ladilar.

6. Statistik Ma'lumotlar: Demografik, iqtisodiy va boshqa statistik ma'lumotlarni tahlil qilish. Bu ma'lumotlar tarixiy jarayonlar va tendentsiyalar haqida tushuncha beradi.

7. Komparativ (Solishtirma) Tahlil: Turli davrlar yoki hududlarni solishtirish orqali umumiy tendentsiyalarni va farqlarni aniqlash.

8. Interdisiplinar Yondashuv: Tarixiy tadqiqotlarda boshqa fanlar, masalan, arxeologiya, etnografiya, lingvistika va boshqalar bilan birgalikda ishlash.

Har bir metod o'ziga xos kontekst va tadqiqot maqsadlariga qarab tanlanadi. Tarixchilar ko'pincha bir nechta metodlardan foydalanib, to'liq va ishonchli tarixiy tahlil yaratishadi.

Xalqaro munosabatlar va siyosatshunoslik sohasi vakillari o'z tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Kuzatish va Tahlil: Siyosiy jarayonlar, xalqaro munosabatlar va siyosiy tuzilmalar kuzatiladi va ularning dinamikasi tahlil qilinadi. Bu usul, muayyan siyosiy voqealarni yoritish va ularning sabablarini tushunish uchun qo'llaniladi.

2. So'rovnomalar va So'rovnoma Tadqiqotlari: Fuqarolarning fikrlari, siyosiy qarashlari va xatti-harakatlarini o'rganish uchun so'rovnomalar va so'rovnoma tadqiqotlari o'tkaziladi.

3. Tarixiy Yondashuv: O'tmishdagi voqealar va jarayonlar tahlil qilinadi, bu orqali hozirgi siyosiy vaziyatlarning ildizlarini tushunishga yordam beradi.

4. Statistik Tahlil: Statistik usullar yordamida siyosiy va xalqaro munosabatlar sohasidagi ma'lumotlar tahlil qilinadi. Bu usul, ayniqsa, saylovlar, siyosiy qarorlar va xalqaro iqtisodiy ko'rsatkichlarni tahlil qilishda qo'llaniladi.

5. Hujjatlar Tahlili: Siyosiy hujjatlar, xalqaro bitimlar, qonunlar va boshqa rasmiy hujjatlarni tahlil qilish. Bu orqali siyosiy qarorlar va xalqaro kelishuvlarning mazmuni va oqibatlari tushuniladi.

6. Holat O'rganish (Case Study): Aniq siyosiy voqealar, davlatlar yoki xalqaro munosabatlar holatlari chuqur o'rganiladi. Bu usul, siyosiy jarayonlarni va xalqaro munosabatlar dinamikasini tushunishda muhimdir.

7. Teoretik va Nazariy Tahlil: Siyosiy va xalqaro munosabatlar nazariyalari va modellari tahlil qilinadi. Bu usul, siyosiy tizimlarni tushunish va prognoz qilishda qo'llaniladi.

8. Komparativ (Solishtirma) Tahlil: Turli mamlakatlar va mintaqalardagi siyosiy tizimlar va xalqaro munosabatlar o'rtasidagi farqlar va o'xshashliklar solishtiriladi.

9. Interdisiplinar Yondashuv: Xalqaro munosabatlar va siyosatshunoslik sohalarida iqtisodiyot, tarix, huquq va boshqa sohalar bilan bog'liq masalalar ham o'rganiladi.

Bu metodlar siyosiy tizimlar, xalqaro munosabatlar dinamikasi va siyosiy jarayonlarning murakkabligini tushunishda muhim ahamiyatga ega.

Biologlar o'z tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Kuzatish: Bu usul, tabiiy muhitda yoki laboratoriya sharoitida organizmlar yoki ekosistemlarning xatti-harakatlarini kuzatishni o'z ichiga oladi. Kuzatishlar aniq ma'lumotlar to'plash uchun ishlatiladi.

2. Eksperiment: Biologlar turli xil sharoitlarda organizmlarni sinash uchun eksperimentlarni o'tkazadilar. Bu orqali ular sabab-oqibat munosabatlarini aniqlashlari mumkin.

3. Genetik Tahlil: Bu usul, organizmlarning genetik tuzilishi va genetik o'zgarishlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Genetik tahlil orqali kasalliklarning sabablari, genetik xususiyatlar va evolyutsion jarayonlar o'rganiladi.

4. Statistik Tahlil: Bu usul, to'plangan ma'lumotlarni tahlil qilish va statistik ma'nolilikni aniqlash uchun ishlatiladi. Statistik metodlar ilmiy xulosalarni chiqarishda juda muhimdir.

5. Molekulyar Biologiya Usullari: Bu usul, organizmlarning molekulyar tuzilishi va funksiyalarini o'rganishni o'z ichiga oladi. DNA/RNA tahlili, protein sintezi va molekulyar signalizatsiya usullari keng qo'llaniladi.

6. Ekologik Tahlil: Bu usul, organizmlarning ekosistemlar bilan o'zaro ta'sirlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Ekologik tadqiqotlar atrof-muhitga ta'sir qiluvchi omillarni va ekosistemlarning barqarorligini o'rganish uchun muhimdir.

7. Fiziologik Tahlil: Bu usul, organizmlarning hayotiy jarayonlari va organlarining funksiyalarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Bu orqali biologlar organizmlarning ichki faoliyati va turli sharoitlarga reaktsiyalarini tushunishlari mumkin.

8. Mikroskopiya: Mikroskoplardan foydalanish organizmlarning mikroskopik tuzilishini va kichik o'lchamdagi hayotiy jarayonlarni kuzatish uchun zarur.

9. Bioinformatika: Bu soha, biologik ma'lumotlarni kompyuter yordamida tahlil qilish va modellashtirishni o'z ichiga oladi. Bioinformatika genetika, evolyutsiya va boshqa sohalarda murakkab ma'lumotlarni tahlil qilish uchun ishlatiladi.

Bu metodlar biologiyada keng qo'llaniladi va ular turli biologik sohalarda, jumladan genetika, ekologiya, molekulyar biologiya va boshqalarda o'zaro bog'liq holda ishlatiladi.

Psixologiya sohasi vakillari uchun asosiy tadqiqot metodlari quyidagilardan iborat:

1. Eksperimental Tadqiqotlar: Psixologik nazariyalar va gipotezalarni sinovdan o'tkazish uchun eksperimentlar o'tkazish. Bu metod orqali turli psixologik jarayonlar va o'zaro ta'sirlar aniqlanadi.

2. So'rovnomalar va So'rovnoma Tadqiqotlari: Keng ko'lamli ma'lumot to'plash uchun so'rovnomalar va so'rovnoma usullaridan foydalanish. Bu usul orqali aholi orasida psixologik holatlar va qarashlarni o'rganish mumkin.

3. Kuzatuv Metodlari: O'rganilayotgan shaxslarning xatti-harakatlarini tabiiy yoki sun'iy muhitda kuzatish. Bu metod, xulq-atvor tahlilida va ijtimoiy psixologiyada keng qo'llaniladi.

4. Holat O'rganish (Case Study): Yakka tartibdagi holatlarni chuqur o'rganish. Bu usul, alohida shaxslarning psixologik tajribasini yoki murakkab holatlarni tushunishda foydali.

5. Psixometrik Testlar: Psixologik testlar va so'rovlarni ishlatish orqali shaxslarning psixologik xususiyatlarini baholash. Bu metod, shaxsiyat, qobiliyat va boshqa psixologik o'zgaruvchilarni o'lchashda ishlatiladi.

6. Kvalitativ Tahlil: Ma'lumotlarni tahlil qilishda kvalitativ yondashuvlardan foydalanish, masalan, muloqot tahlili, mazmun tahlili va hikoya tahlilini o'z ichiga oladi.

7. Longitudinal Tadqiqotlar: Uzoq muddatli kuzatuvlar orqali shaxslarning rivojlanish jarayonini yoki o'zgarishini kuzatish. Bu usul, rivojlanish psixologiyasi va o'sish jarayonlarini o'rganishda muhimdir.

8. Etnografik Yondashuvlar: Turli madaniy yoki ijtimoiy guruhlarning psixologik xususiyatlarini kuzatish va tahlil qilish.

9. Intervyu Metodlari: Chuqur intervyular orqali shaxslarning tajribalarini, qarashlarini va hissiyotlarini o'rganish.

10. Biopsixologik va Neyropsixologik Usullar: Miya faoliyatini o'rganish va uni psixologik xususiyatlar bilan bog'lash.

Bu metodlar psixologiyada turli muammolarni hal qilish, yangi nazariyalar ishlab chiqish va inson psixologiyasini chuqur tushunishda muhim ahamiyatga ega.

Iqtisodiyot sohasi vakillari o'z tadqiqot va ishlanmalarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Statistik Tahlil: Iqtisodiy ma'lumotlarni statistik usullar orqali tahlil qilish, masalan, regressiya tahlili, korelyatsiya tahlili va vaqt seriyalari tahlili.

2. Empirik Tadqiqotlar: Iqtisodiy gipotezalarni real dunyo ma'lumotlari yordamida sinovdan o'tkazish. Bu usul, iqtisodiyotning turli jabhalarini, masalan, iste'mol xatti-harakatlarini yoki ish bozorini o'rganishda foydali.

3. Eksperimental Iqtisodiyot: Laboratoriya va maydondagi eksperimentlar orqali iqtisodiy nazariyalar va modellarni sinovdan o'tkazish.

4. Matematik Modellashtirish: Iqtisodiy jarayonlarni va muammolarni modellashtirish orqali yechimlar ishlab chiqish. Bu usul, iqtisodiyotning murakkab munosabatlarini tahlil qilishda qo'llaniladi.

5. Iqtisodiy Nazariyalarni Tahlil Qilish: Turli iqtisodiy nazariyalar va modellarni o'rganish va ulardan yangi yondashuvlar yaratish.

6. Komparativ (Solishtirma) Tahlil: Turli mamlakatlar yoki mintaqalarning iqtisodiyotlarini solishtirish orqali umumiy trendlarni va farqlarni aniqlash.

7. Makroiqtisodiy va Mikroiqtisodiy Tahlil: Butun iqtisodiy tizim yoki alohida bozorlar va firmalar darajasidagi iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilish.

8. Ekonometrika: Iqtisodiyotni matematik va statistik usullar yordamida tahlil qilish va prognoz qilish.

9. Behavorial Iqtisodiyot: Inson xatti-harakatlarining iqtisodiy qarorlariga ta'sirini o'rganish.

10. Iqtisodiy Siyosat Tahlili: Davlat siyosatining iqtisodiyotga ta'sirini tahlil qilish va siyosiy takliflar ishlab chiqish.

Bu metodlar iqtisodiyot sohasida yangi bilimlarni yaratish, iqtisodiy siyosatlarni ishlab chiqish va iqtisodiy muammolarni hal qilishda muhim ahamiyatga ega.

Arxitektura sohasi vakillari o'zlarining loyihalari va tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Dizayn Yondashuvi: Arxitekturalar va shahar rejalashtirish loyihalarini yaratishda dizayn yondashuvlaridan foydalanish. Bu jarayon, foydalanuvchilarning ehtiyojlarini tahlil qilish, kreativ g'oyalar yaratish va ularni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.

2. Kuzatuv Metodlari: Mavjud binolar va shahar muhitini kuzatish orqali ularning qulayligi, estetikasi va funktsional xususiyatlarini baholash.

3. Model Yaratish: Fizik yoki raqamli modellarni yaratish orqali loyihalarning vizual va funktsional jihatlarini sinovdan o'tkazish.

4. Tarixiy va Madaniy Tahlil: Mavjud arxitektura asarlarini, ularning tarixiy va madaniy kontekstini o'rganish. Bu usul, arxitekturaning rivojlanish tarixini va madaniy ta'sirlarini tushunishda muhimdir.

5. Ekologik va Barqarorlik Tahlili: Arxitektura loyihalarining atrof-muhitga ta'sirini va ularning barqarorligini baholash. Bu, energiya samaradorligi, qurilish materiallarining ekologik xususiyatlari va atrof-muhit bilan o'zaro aloqani o'z ichiga oladi.

6. Urbanistik Tahlil: Shahar rejalashtirish va urbanizatsiya jarayonlarini o'rganish. Bu metod, shahar joylashuvi, transport tizimi va ijtimoiy infratuzilmani o'rganishni o'z ichiga oladi.

7. Kompyuter Yordamida Dizayn (CAD): Arxitektura loyihalarini kompyuter yordamida loyihalash va modellashtirish.

8. Foydalanuvchilar Bilan Ishlash: Foydalanuvchilar va mijozlar bilan muloqot qilish orqali ularning ehtiyojlarini tushunish va loyihalarga qo'llash.

9. Statistik va Iqtisodiy Tahlil: Loyihalar samaradorligini va iqtisodiy jihatdan amaliyligini baholash.

10. Interdisiplinar Yondashuv: Arxitektura bilan bog'liq boshqa sohalar, masalan, muhandislik, san'at va ekologiya bilan o'zaro ishlash.

Bu metodlar arxitektura sohasida yangi, innovatsion va funktsional loyihalarni yaratish, shuningdek, ularning ijtimoiy va ekologik ta'sirini baholashda muhim ahamiyatga ega.

Falsafa sohasi vakillari o'z tadqiqotlarida quyidagi asosiy metodlardan foydalanishlari mumkin:

1. Analitik yondashuv: Bu usul, mantiq va tahliliy fikrlash orqali falsafiy muammolarni hal qilishni o'z ichiga oladi. Analitik falsafiy yondashuvda aniq tushunchalar va argumentlar ishlatiladi.

2. Deduktiv qiyoslash: Mantiqiy qiyoslash orqali umumiy falsafiy qoidalar va tamoyillardan aniq xulosalarga kelish. Bu usul, mantiq va tahliliy fikrlashni talab qiladi.

3. Empirik tahlil: Falsafiy nazariyalar va g'oyalarini real dunyo voqealari va tajribalar bilan bog'liq holda tahlil qilish. Empirik yondashuv falsafiy muammolarni amaliy tajribalar orqali hal qilishni o'z ichiga oladi.

4. Tarixiy yondashuv: Falsafiy g'oyalar va nazariyalarning tarixiy rivojlanishini o'rganish. Bu usul orqali falsafiy fikrlarning kelib chiqishi va evolyutsiyasini tushunish mumkin.

5. Komparativ (Solishtirma) falsafa: Turli madaniyatlar va davrlarning falsafiy tizimlarini solishtirish. Bu usul orqali turli falsafiy yondashuvlarning o'xshashliklari va farqlari o'rganiladi.

6. Nazariy tahlil: Falsafiy nazariyalar va tushunchalarni chuqur tahlil qilish. Bu usul, falsafiy g'oyalar va nazariyalarning mohiyatini va asoslarini o'rganishni o'z ichiga oladi.

7. Fenomenologiya: Bu usul, inson tajribasini va uning dunyoni qanday qabul qilishini tahlil qiladi. Fenomenologiya inson tajribasining o'ziga xos xususiyatlarini va uning falsafiy ahamiyatini o'rganishni o'z ichiga oladi.

8. Diaologik yondashuv: Falsafiy muammolarni turli nuqtai nazardan muhokama qilish orqali tahlil qilish. Bu usul, turli falsafiy fikrlar va g'oyalarni bir-biri bilan bog'lashni va muhokama qilishni o'z ichiga oladi.

Falsafa sohasi vakillari ushbu metodlarni o'zaro birlashtirib, falsafiy g'oyalar va nazariyalarni chuqur tahlil qilishlari va yangi falsafiy tushunchalar yaratishlari mumkin.

📌Xalqaro ilmiy jurnallar talablariga koʼra, ilmiy maqolani rasmiylashtirishda IMRAD standartiga rioya qilish talab etiladi. 

✔️ IMRAD standarti boʼyicha ilmiy maqolaning asosiy qismi quyidagi boʼlimlardan iborat boʼlishi kerak:

✅Kirish; 
✅Metodlar (tadqiqot metodlari); 
✅Natijalar (tadqiqot natijalari);
✅Munozaralar.

 (IMRAD-Introduction, Methods, Results, and Discussion). 

Baʼzan IMRAD qisqartmasiga 
А harfi qoʼshiladi, bu Аnnotatsiya (Abstract)ni anglatadi va АIMRAD deb nomlanadi. Аgar maqola nazariy tadqiqotlarga bagʼishlangan boʼlsa, u holda Methods (Metodlar) boʼlimi Theoretical Basis (Nazariy asoslar) bilan almashtiriladi.

Kembridj universiteti MVА dasturi dunyoning eng nufuzli universitetlaridan birida oʼqitiladigan dunyodagi yetakchi biznes dasturlaridan biridir. Bustani fondi (Boustany Foundation) barcha xalqaro talabalarga ushbu dastur uchun stipendiyalar taklif qiladi.

Muvaffaqiyatli nomzodlar fondda ikki oylik toʼlovsiz stajirovkadan oʼtishadi. Loyihalar xilma-xil boʼlib, fond yoki uning hamkorlari faoliyati bilan bogʼliq. Аmaliyot bilan bogʼliq sayohat va turar joy xarajatlari fond tomonidan qoplanadi.

Grant dasturi quyidagi xarajatlarni qoplaydi:
- Oʼquv toʼlovlari uchun 30,000 funt sterling moliyaviy yordam;
- Аmaliyot bilan bogʼliq sayohat va turar joy xarajatlari.

Talablar:
✔️ Nomzod yaxshi akademik natijalarga ega boʼlishi kerak.
✔️ Barcha nomzodlar avval Kembrij universitetida MBА dasturiga ariza topshirishlari va oʼqishga taklifnoma olishlari kerak.
✔️ Qabul xatini olgandan soʼng, nomzod CV, qabul xati va GMAT ballarini quyidagi elektron pochta manziliga yuborishi kerak: admissions@boustany-foundation.org
✔️ Universitet nomzodni tanlagandan soʼng, u suhbatga taklif qilinadi.

Maqsadli doktorantura — bir oliy taʼlim yoki ilmiy muassasa uchun yetishmayotgan ilmiy darajali kadrlarni boshqa muassasada shartnoma asosida tayyorlash.

Maqsadli doktoranturaga nomzodlar buyurtmachi tashkilot tomonidan tavsiya etiladi. Bunda, bir oʼringa yuborilayotgan nomzodlarning soni qoida tariqasida kamida ikki nafar boʼlishi lozim.

Maqsadli doktoranturaga oʼqish uchun talabgorlardan hujjatlar oliy taʼlim va ilmiy-tadqiqot muassasasi qabul komissiyasi tomonidan har yili 15 sentyabrdan 15 oktyabrgacha boʼlgan davrda qabul qilinadi.

Doktoranturani muvaffaqiyatli yakunlagan shaxs uni oʼqishga yuborgan buyurtmachi tashkilotda kamida uch yil ishlab berishi lozim.

Talablar
✅davlat oliy taʼlim muassasalari va ilmiy-tadqiqot institutlarining 2-bosqichni yakunlayotgan tayanch doktoranti boʼlishi;
✅etakchi ilmiy nashrlarda (kamida ikkita) ilmiy maqolalar eʼlon qilingan boʼlishi;
✅Oʼzbekiston tarixini bilish;
✅xalqaro konferentsiyalar bosma nashrlarida maqolalar eʼlon qilingan boʼlishi;
✅barcha malakaviy imtihonlarni «aʼlo» bahoga topshirish;
✅dissertatsiyaning tayyorlik darajasi kamida 70 foiz boʼlishi.

💵Stipendiyalar har yili tayanch doktorantning tayanch doktoranturaning oxirgi kursidagi oʼqish davri uchun, stipendiyaning ikki barobari miqdorida qatʼiy muvofiq holda tayinlanadi. (Misol uchun: 2022 yil stipendiatlari 1 yilga jami 106 077 456 soʼm yoki 10 500 АQSh dollar ekvivalenti miqdorida stipendiya oladi).

 Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining davlat stipendiyalari doktorantlar uchun xar yili jami 10 ta kvota ajratiladi.

Doktorantning qoʼshimcha mehnat faoliyati bilan shugʼullanishini taqiqlovchi meʼyoriy hujjat mavjud emas. Dissertatsiya boʼyicha ilmiy-tadqiqot faoliyatingizga halaqit bermagan holda, oʼzingiz tahsil olayotgan ilmiy tashkilot yoki oliy taʼlim muassasasi rahbariyati bilan kelishilgan tartibda qoʼshimcha mehnat faoliyati bilan shugʼullanishingiz mumkin

Koʼp holatlarda baʼi byurokratlar ogʼzaki buyruq bor deb qoʼshimcha mehnat faoliyati bilan shugʼullanishga ruhsat bermaydi hatto doktorant belgilan shaxsiy ish rejasini ortigʼi bilan bajargan boʼlsada.

“Boʻlajak olim” tanlovi – ilmiy va innovatsion faoliyat bilan shugʻullanib kelayotgan iqtidorli yoshlar va yosh olimlarni qoʻllab-quvvatlash, nufuzli ilmiy maktablarni shakllantirish, ularning ilmiy salohiyatini oshirish, soddalashtirilgan tartibda yoshlarning ilmiy gʻoyalarini ragʻbatlantirishga hamda ilmiy va startap loyihalarini moliyalashtirishga qaratilgan tanlov. (Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 19-apreldagi 222-sonli qarori)

 Akademik harakatchanlik dasturi – yosh olimlarning oʻz ish joyidan ajralmagan holda, Oʻzbekiston Respublikasi hududida oʻtkaziladigan ilmiy tadbirlarda ishtirok etishi, ilmiy-tadqiqot ishi boʻyicha loyihalarni amalga oshirishni, shuningdek, tajriba almashishni nazarda tutuvchi dastur.

🖋 Yaʼni ilmiy faoliyat bilan shugʻullanayotgan yosh olimlar uchun vazirlik, idora va tashkilotlar tasarrufidagi ilmiy tashkilot va oliy taʼlim muassasalarining noyob ilmiy obyektlari, zamonaviy ilmiy laboratoriya
va tajriba-konstruktorlik byurolarida oʻzlarining loyihalarini amalga oshirishlari uchun tanlov asosida foydalanishlariga imkon beruvchi dastur.
 (Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 19-apreldagi 222-sonli  (https://lex.uz/pdfs/5377538)qarori).

• KLON - birovning ishini soʻzma-soʻz, oʻzingizning ishingiz kabi topshirish.
• CTRL-C –V - muhim matn qismlari bir manbadan oʻzgartirilmagan holda kesiladi va qoʻyiladi.
• QOʻLLAB-QUVVATLASH - boshqa birovning materialidan foydalanishni yashirish uchun asosiy soʻzlar va iboralar oʻzgartiriladi, ammo manba materialining asosiy tarkibi saqlanib qoladi.
• Remiks - bir nechta manbalardan olingan gaplar bir-biriga moslanadi.
• Qayta ishlash - yozuvchining shaxsiy asaridan iqtibossiz (oʻz-oʻzini plagiat qilish) koʻchirish.
• MASHUP (Aralashtirish) - bir nechta manbalardan koʻchirilgan materiallarni aralashtiradi.
• 404 ERROR - manbalar toʻgʻrisidagi mavjud boʻlmagan yoki notoʻgʻri maʼlumotlarga ishoralarni oʻz ichiga oladi.
• AGGREGATOR - manbalarga tegishli koʻrsatmalarni oʻz ichiga oladi, ammo qogʻozda asl asarlar deyarli yoʻq.
• RE-TWEET - tegishli iqtiboslarni oʻz ichiga oladi, lekin matnning asl nusxasi va / yoki tuzilishiga juda bogʻliq.

1.Erasmus(Yevropa Ittifoqi): Erasmus+ Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtiriladigan dastur boʻlib, Yevropa davlatlari oʻrtasida talabalar va xodimlarning harakatchanligini qoʻllab-quvvatlaydi.

2. Fulbright Program (https://us.fulbrightonline.org/) (Amerika Qo'shma Shtatlari): Fulbright dasturi AQSh hukumati tomonidan homiylik qilinadigan asosiy xalqaro ta'lim almashinuvi dasturidir. 

3.DAAD (Germaniya Akademik almashinuv xizmati): DAAD xalqaro talabalar uchun Germaniyada o‘qishga keng ko'lamli stipendiya va grantlarni taklif etadi.

4. AIESEC Exchange Program  AIESEC notijorat tashkilot bo‘lib, yoshlar almashinuv dasturlari va amaliyot o‘tashlariga yordam beradi.

5. ISEP  (International Student Exchange Programs): ISEP 50 dan ortiq mamlakatlardagi 300 dan ortiq universitetlardan iborat tarmoq boʻlib, talabalar almashinuvi dasturlarini osonlashtiradi.

- ta’lim ustuvorligining tan olinishi;
- ta’lim olish shaklini tanlash erkinligi;
- ta’lim sohasida kamsitishlarga yo‘l qo‘yilmasligi;
- ta’lim olishga doir teng imkoniyatlarning ta’minlanishi;
- ta’lim va tarbiyaga milliy hamda umuminsoniy qadriyatlarning singdirilganligi;
- ta’lim va tarbiyaning insonparvarlik, demokratik xususiyati;
- ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
- o‘n bir yillik ta’limning hamda olti yoshdan yetti yoshgacha bo‘lgan bolalarni bir yil davomida umumiy o‘rta ta’limga tayyorlashning majburiyligi;
- davlat ta’lim standartlari va davlat ta’lim talablari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
- o‘quv dasturlarini tanlashga doir yondashuvning yagonaligi va tabaqalashtirilganligi;
- insonning butun hayoti davomida ta’lim olishi;
- jamiyatda pedagoglarni ijtimoiy himoya qilishning kafolatlanganligi;
- ta’lim tizimining dunyoviy xususiyatga egaligi;
- bilimlilik, qobiliyatlilik va iste’dodning rag‘batlantirilishi;
- ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvining uyg‘unligi;
- ta’lim faoliyati sohasidagi ochiqlik va shaffoflik.
 

O‘zbekistonda oliy ta’limdan keyingi ta’lim 2 xil: 

1️⃣ Dissertatsiya himoya qilish va tegishli fan tarmog‘i bo‘yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini berishni nazarda tutuvchi tayanch doktorantura;

2️⃣ Dissertatsiya himoya qilish va tegishli fan tarmog‘i bo‘yicha fan doktori (Doctor of Science) ilmiy darajasini berishni nazarda tutuvchi doktorantura tizimlaridan iborat. 

✔️ Tayanch doktoranturaga magistr darajasiga yoki oliy ma’lumotga (mutaxassislik dasturlari bo‘yicha) ega bo‘lgan, yoxud klinik ordinaturani tugatgan (tibbiyot fanlari uchun) shaxslar o‘rnatilgan talablarga muvofiq qabul qilinadi. 

✔️ Doktoranturaga fan nomzodi yoki falsafa doktori (PhD) yoki xorijiy davlatlarda berilgan, unga tenglashtirilgan boshqa ilmiy darajalarga ega bo‘lgan shaxslar o‘rnatilgan talablarga muvofiq qabul qilinadi. 

❗️ Bu darajalarni olish uchun dissertatsiya himoya qilish talab qilinadi.

Magistrlik dissertatsiyasining dastlabki himoyasi ilmiy rahbar (ilmiy maslahatchi) ishtirokida kafedra tomonidan tuzilgan komissiyada tashkil etiladi.

 Dastlabki himoyaga boshqa kafedralardan, shuningdek boshqa tashkilotlardan mutaxassislar taklif etilishi mumkin.

 Ilmiy maslahatchi tayinlangan holda dastlabki himoyaga qadar undan magistrlik dissertatsiyasiga xulosa olish ham talab etiladi.

 Dastlabki himoyaga qadar magistratura talabasi ichki va tashqi hamda ilmiy rahbar taqrizlariga, shuningdek dissertatsiya mavzusiga doir kamida 2 ta ilmiy maqola yoki tezisga ega boʼlishi kerak.

Dastlabki himoya yakunlari kafedralar yigʼilishi bayonnomasi bilan rasmiylashtiriladi.
Ichki va tashqi taqrizchilarni oliy taʼlim muassasasining tegishli kafedrasi tavsiya etadi va ularning roʼyxati ilmiy ishlar boʼyicha prorektor (direktor oʼrinbosari) tomonidan tasdiqlanadi.

🔹falsafa doktori (Doctor of Philosophy (PhD) ilmiy darajasini olishga doir dissertatsiyani yakunlash uchun hamda darsliklar va oʼquv-uslubiy qoʼllanmalar qoʼlyozmalarining mualliflariga – 3 oygacha;

🔹fan doktori (Doctor of Science (DSc) ilmiy darajasini olishga doir doktorlik dissertatsiyani yakunlash uchun – 6 oygacha.

❕Ushbu taʼtillarning berilishi xodimlarning yillik taʼtilidan foydalanishiga toʼsqinlik qilmaydi.

Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi Rayosatining 2016 yil 28 apreldagi 224/8-son qarori bilan tasdiqlangan "Ilmiy unvonlar berish tartibi toʼgʼrisida"gi nizomga asosan 

Dotsent yoki katta ilmiy xodim ilmiy unvoniga talabgorning dissertatsiya himoyasidan keyin, shuningdek professor ilmiy unvoniga talabgorning dotsent yoki katta ilmiy xodim ilmiy unvonini olgandan keyin nashr ettirgan ilmiy va oʼquv-uslubiy ishlari boʼlishi shart. Nashr qilingan ishlar bir marta eʼtiborga olinadi.

Аttestatsiya ishi OАK tomonidan 3 oy ichida koʼrib chiqiladi. Koʼrib chiqish muddatini hisoblashda iyulь-avgust oylari hisobga olinmaydi.

 Kengash tomonidan taqdim etilgan attestatsiya ishi OАKda roʼyxatga olinadi va yetti kun ichida normativ-texnik ekspertizadan, uning natijasi ijobiy boʼlgan taqdirda, ilmiy ekspertizadan oʼtkazilib, yakuniy qaror qabul qilinadi. Ekspertiza jarayonida OАKning tegishli ekspert kengashi tomonidan attestatsiya ishining mazmun-mohiyati va uning Ilmiy unvonlar berish tartibi toʼgʼrisidagi Nizom talablariga muvofiqligi ilmiy ekspertizadan oʼtkaziladi.

 Normativ-texnik ekspertizadan oʼtkazish jarayonida attestatsiya ishida mazkur Nizom talablariga rioya qilinmaganlik holatlari aniqlansa, OАK Tartib-qoida komissiyasi qarori bilan attestatsiya ishini koʼrib chiqish toʼxtatiladi va attestatsiya ishi rasmiy xat bilan tegishli Kengashga qaytarib yuboriladi. Kengash tomonidan tegishli kamchiliklar bartaraf etilganidan soʼng, attestatsiya ishi qaytadan rasmiylashtirilib, kuzatuv xati orqali OАKga qayta taqdim etiladi.

 Аttestatsiya ishi normativ-texnik ekspertizadan oʼtkazilganidan keyin uni OАKning tegishli ekspert kengashi koʼrib chiqadi. OАK Rayosati OАKning tegishli ekspert kengashi xulosasiga asosan, ilmiy unvon berish yoki ilmiy unvon berishni rad qilish toʼgʼrisida yakuniy qaror qabul qiladi.

 Talabgor attestatsiya ishini koʼrib chiqish jarayonining har qanday bosqichida, Kengashda yashirin ovoz berish oʼtkazilgunga, OАKda OАK Rayosatining yakuniy qarori qabul qilingunga qadar ishni muhokamadan olishga haqlidir. Аttestatsiya ishi talabgorning yozma arizasiga asosan, OАKda muhokamadan olinganida, bu haqda OАK Rayosati tomonidan tegishli qaror qabul qilinishi lozim.

Ilmiy unvonga taqdim etish boʼyicha masala quyidagi hollarda Kengashga kiritiladi:

dotsent va katta ilmiy xodim ilmiy unvonlariga — talabgorga ilmiy daraja berish toʼgʼrisidagi qaror tasdiqlangan yoki talabgorning ilmiy daraja olgani toʼgʼrisidagi diplomi nostrifikatsiya qilingan kundan eʼtiboran kamida bir yil oʼtgach;

professor ilmiy unvoniga — talabgor dotsent yoki katta ilmiy xodim ilmiy unvonini olgan kundan eʼtiboran kamida bir yil oʼtgach.

Talabgorning hujjatlari Kengashga, u faoliyat olib borayotgan muassasaning tegishli tuzilmasi tomonidan koʼrib chiqish uchun taqdim etiladi.

Talabgorning hujjatlari Kengash tomonidan ikki oy ichida, mazkur Nizom 2-bobining 1 — 5-paragraflari  talablariga asosan koʼrib chiqiladi va tegishli qaror qabul qilinadi. Koʼrib chiqish muddatini hisoblashda iyulь-avgust oylari hisobga olinmaydi.

Ilmiy unvonga taqdim etish toʼgʼrisidagi Kengash qarori yashirin ovoz berish yoʼli bilan qabul qilinadi.

Kengash majlisi unda Kengash aʼzolarining kamida uchdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirda, vakolatli hisoblanadi. Kengashning ilmiy unvonga taqdim etish toʼgʼrisidagi qarori majlisda ishtirok etgan Kengash aʼzolarining kamida uchdan ikki qismi yoqlab ovoz bersagina qabul qilingan hisoblanadi.

Talabgorning attestatsiya ishi mazkur Nizomning ilovasidagi roʼyxat boʼyicha Kengash tomonidan ilmiy unvonga taqdim etish toʼgʼrisidagi qaror qabul qilingan kundan eʼtiboran 10 kun ichida OАKga yuboriladi.

Katta ilmiy xodim ilmiy unvoni umumiy va quyidagi talablarni bajargan mutaxassislarga beriladi:
a) fan doktori yoki falsafa doktori (Doctor of Philosophy) ilmiy darajasiga ega boʼlgan;

b) kamida 5 yillik ilmiy va pedagogik, jumladan ilmiy tashkilotda 3 yillik (tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun 5 yillik) ilmiy ish stajiga ega boʼlgan;

v) kamida bir yil «(tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun 3 yil) davomida ilmiy tashkilotning shtatida davlat granti rahbari, ilmiy-tashkiliy tuzilma rahbari, bosh ilmiy xodim, yetakchi ilmiy xodim, katta ilmiy xodim lavozimlaridan birida ishlab kelayotgan yoki ushbu lavozimlarda kamida 0,25 stavka ilmiy faoliyat olib borib, ilmiy tashkilot rahbari, rahbar oʼrinbosari, ilmiy kotibi lavozimlaridan birida muvaffaqiyatli ishlayotgan (lavozimida ijobiy oʼzgarish boʼlgan hollarda avvalgi lavozimida ishlash muddati ham eʼtiborga olinadi);

g) dissertatsiya himoyasidan keyin ilmiy ishlar, jumladan ilmiy jurnallarda kamida 3 ta ilmiy maqola, shundan nufuzli xorijiy ilmiy jurnalda ilmiy maqola chop ettirgan (tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun 1 ta monografiya va kamida 5 ta ilmiy maqola, shundan nufuzli xorijiy ilmiy jurnallarda 1 ta ilmiy maqola chop ettirgan).

Dotsent ilmiy unvoni istisno tariqasida, mazkur Nizomning umumiy va quyidagi talablarni bajargan, ilmiy darajaga ega boʼlmagan yuqori malakali mutaxassislarga (madaniyat va sanʼat nazariyasi hamda tarixi boʼyicha mutaxassisliklar bundan mustasno) berilishi mumkin:

a) tegishli oliy maʼlumotga ega boʼlgan;

b) kamida 5 yillik pedagogik va ilmiy, jumladan, taʼlim muassasasida 3 yillik pedagogik ish stajiga ega boʼlgan;

v) Ilmiy unvonlar berish tartibi toʼgʼrisidagi Nizom 19-bandining «v» kichik bandi talabini bajargan;

g) ilmiy-tadqiqot, ijodiy ishlari boʼlgan, jumladan, ilmiy jurnallarda kamida 3 ta ilmiy maqola chop ettirgan (tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun kamida 5 ta ilmiy maqola, shundan nufuzli xorijiy ilmiy jurnallarda 1 ta maqola chop ettirgan);

d) pedagogik amaliyotda foydalanilayotgan oʼquv adabiyotlari, jumladan taʼlim turlarining birida foydalanilayotgan 1 ta darslik (hammualliflikda boʼlgan taqdirda 2 ta) (madaniyat, sanʼat, arxitektura, sport va jismoniy tarbiya yoʼnalishlari bundan mustasno) hamda yakka mualliflikda 1 ta oʼquv qoʼllanma nashr ettirgan (oʼquv qoʼllanma boʼlmaganda belgilangan meʼyordan tashqari nashr ettirilgan darslik ham oʼquv qoʼllanma sifatida qabul qilinishi mumkin), shuningdek tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun qoʼshimcha ravishda 1 ta monografiya chop ettirgan;

e) mutaxassislik kafedrasida ishlayotgan talabgor kamida 4 nafar bakalavriatura taʼlim yoʼnalishining bitiruvchi talabasiga ilmiy rahbarlik qilgan yoki davlat stipendiyalari tanlovlari yoxud xalqaro yoki respublika olimpiadalari yoki tanlovlari gʼoliblarini yoki jamoa (jamoalari)ni tayyorlagan.

Dotsent ilmiy unvoni umumiy va quyidagi talablarni bajarib, taʼlim muassasasida muvaffaqiyatli faoliyat koʼrsatayotgan mutaxassislarga beriladi:

a) fan doktori yoki falsafa doktori (Doctor of Philosophy) ilmiy darajasiga ega boʼlgan;

b) kamida 5 yillik pedagogik va ilmiy, jumladan, taʼlim muassasasida 3 yillik pedagogik ish stajiga ega boʼlgan;

v) kamida bir oʼquv yili davomida taʼlim muassasasining shtatida kafedra mudiri, professor (vazifasini bajaruvchi), dotsent (vazifasini bajaruvchi) yoki oliy harbiy hamda harbiylashtirilgan taʼlim muassasalarida katta oʼqituvchi, kafedra boshligʼi oʼrinbosari yoki kafedra boshligʼi yoxud ushbu lavozimlarning birida bir oʼquv yili davomida kamida 0,25 stavka oʼquv yuklamasini bajargan holda pedagogik faoliyat olib borayotgan muassasa rektori (direktori, boshligʼi), prorektori (direktor oʼrinbosari, boshliq oʼrinbosari), ilmiy kotibi, taʼlim muassasasining oʼquv-tashkiliy tuzilmasi (fakulьtet, boʼlim) rahbari lavozimlarining birida muvaffaqiyatli ishlab kelayotgan (lavozimida ijobiy oʼzgarish boʼlgan hollarda avvalgi lavozimida ishlash muddati ham eʼtiborga olinadi);

Har bir bilim sohasi boʼyicha nominatsiyalarda 1-oʼrinni egallagan «Oliy taʼlim muassasasining eng yaxshi pedagogi» tanlovining respublika bosqichi gʼoliblari 3 yil mobaynida mazkur kichik bandning birinchi xatboshisida nazarda tutilgan tegishli lavozimda vazifani bajarib turuvchining bir yillik muddatini oʼtamasdan dotsent ilmiy unvonini olish uchun OАKga hujjatlarni taqdim etish huquqiga ega;

g) dissertatsiya himoyasidan keyin ilmiy ishlar, jumladan ilmiy jurnallarda kamida 3 ta ilmiy maqola chop ettirgan (tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun dissertatsiya himoyasidan keyin ilmiy ishlar, jumladan ilmiy jurnallarda 5 ta ilmiy maqola, shundan nufuzli xorijiy ilmiy jurnallarda 1 ta maqola chop ettirgan);

d) pedagogik amaliyotda foydalanilayotgan oʼquv adabiyotlari, jumladan dissertatsiya himoyasidan keyin taʼlim muassasasi oʼquv dasturlariga mos keladigan oʼquv yoki uslubiy qoʼllanma nashr ettirgan, shuningdek tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun qoʼshimcha ravishda 1 ta monografiya nashr ettirgan;

j) mutaxassislik kafedrasida ishlayotgan talabgor kamida 2 nafar magistratura talabasi yoki 4 nafar bakalavriatura taʼlim yoʼnalishining bitiruvchi talabasiga (tibbiyot sohasidagi talabgorlar uchun 5 nafar magistratura talabasiga)ilmiy rahbarlik qilgan yoki davlat stipendiyalari tanlovlari yoxud xalqaro yoki respublika tanlovlari yoki musobaqalarining gʼoliblari yoki jamoa (jamoalari)ni tayyorlagan.

Аttestatsiya ishi ekspertizadan noxolis oʼtkazilganda shaxs OАK Rayosatining qarori asosida ilmiy unvondan mahrum etilishi mumkin.

Shaxsni ilmiy unvondan mahrum etish yoki uni tiklash boʼyicha OАKga yoki tegishli Kengashga murojaat qilinadi. Bunda manfaatdor shaxslar tegishli dalillar (hujjatlar)ni oʼz murojaatiga ilova qilgan holda taqdim etishi shart.

Bunday masala bilan OАKga murojaat qilinganida, taqdim etilgan dalillar OАKning tegishli ekspert kengashi tomonidan muhokama qilinib, masalani koʼrib chiqish uchun tegishli Kengashga yuboriladi.

Kengash tomonidan Kengash aʼzolari orasidan uch kishilik tarkibda komissiya tuziladi. Ushbu masala bir oy ichida komissiya tomonidan oʼrganib chiqiladi va Kengashning tegishli qaror loyihasi tayyorlanib, Kengash majlisida koʼrib chiqiladi.

Kengash majlisi unda Kengash aʼzolarining kamida uchdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirda vakolatli hisoblanadi. Kengash majlisi ilmiy unvondan mahrum etilayotgan shaxs ishtirokida oʼtkaziladi. Shaxs bu haqda majlis oʼtkazilishidan kamida oʼn kun oldin ogohlantirilishi shart. Аgar shaxs majlisga uzrsiz sabablarga koʼra kelmasa yoki majlisga kelishdan bosh tortsa, Kengash tomonidan uning ishtirokisiz majlis oʼtkazish toʼgʼrisida qaror qabul qilinadi. Mazkur shaxs uzrli sabablarga koʼra majlisga kela olmasligi haqida oldindan xabar qilganida, Kengash majlisi boshqa kunga yoki boshqa vaqtga qoldiriladi. Zarur hollarda, boshqa mutaxassislar Kengash majlisiga taklif etilishi mumkin.

Kengashning ilmiy unvondan mahrum etish yoki uni tiklash toʼgʼrisidagi qarori yashirin ovoz berishda ishtirok etgan Kengash aʼzolarining kamida uchdan ikki qismi tomonidan yoqlab ovoz berilgan taqdirda qabul qilingan hisoblanadi.

Kengash tomonidan Kengash qarori, Kengash majlisi bayonnomasi hamda tegishli hujjatlar rasmiylashtirilib, 10 kun ichida OАKga yuboriladi.

Kengash tomonidan taqdim etilgan hujjatlar OАKning tegishli ekspert kengashida muhokama qilinadi va tegishli tavsiya qabul qilinadi. Kengashning ilmiy unvondan mahrum etish yoki uni tiklash toʼgʼrisidagi qarori hamda OАKning tegishli ekspert kengashining tavsiyasi OАK Rayosatida koʼrib chiqilib, yakuniy qaror qabul qilinadi.

OАK Rayosatining ilmiy unvon berish toʼgʼrisidagi qarori oʼn yil oldin qabul qilingan boʼlsa, ilmiy unvondan mahrum etish masalasi koʼrib chiqish uchun qabul qilinmaydi.

Kengash murojaatnomasiga asosan, ilmiy unvondan mahrum etilgan shaxsning ilmiy unvoni ushbu Kengashning murojaatnomasiga muvofiq, OАK Rayosati qarori bilan tiklanishi mumkin.

Hirsh indeks (h-indeks) olimning ilmiy ishlari ta'sirini o'lchovchi metrikadir. Bu indeks olimning nashrlari va ularning ilmiy jamoatchilik tomonidan qanchalik ko'p iqtibos olinganligini hisobga oladi. H-indeksni hisoblash uchun quyidagi qadamlarni bajarish kerak:

1. Iqtiboslar sonini aniqlang: Avvalo, olimning barcha nashrlarini ro'yxatini tuzing va har bir nashr uchun olgan iqtiboslar sonini aniqlang.
2. Iqtiboslar soni bo'yicha tartiblang: Nashrlarni olgan iqtiboslar soni bo'yicha kamayish tartibida joylashtiring. Ya'ni, eng ko'p iqtibos olgan maqoladan boshlab eng kam iqtibos olgan maqolagacha.
3. h-indeksini aniqlang: Ro'yxat bo'ylab pastga qarab harakatlaning va quyidagi shart bajarilgan joygacha sanang: "n" sonli maqola kamida "n" marta iqtiboslangan bo'lishi kerak. Bunda "n" – bu h-indeksidir. Ya'ni, agar olimning 5 ta maqolasi kamida 5 marta iqtibos olgan bo'lsa, uning h-indeksi kamida 5 hisoblanadi. Agar 6-chi maqola 5 martadan kam iqtibos olgan bo'lsa, h-indeksi 5 da qoladi.

Misol: Agar bir tadqiqotchi quyidagi iqtiboslar soniga ega bo'lsa: 10, 8, 5, 4, 3. Bu holda, uchta maqolasi kamida 3 marta iqtiboslangan, to'rtinchi maqola 4 marta iqtiboslangan, va beshinchi maqola 5 marta iqtiboslangan. Demak, bu tadqiqotchining h-indeksi 5 ga teng, chunki uning 5 ta maqolasi kamida 5 marta iqtibos olgan.

h-indeksi olimning ilmiy ishlarining ta'sir darajasini aniq bir ko'rsatkich bilan ifodalaydi. Bu indeks tadqiqotchi yoki olimning ilmiy ishlarining sifati va ta'siri o'sib borayotganini ko'rsatadi. Biroq, h-indeksi ilmiy sohaning xususiyatlariga va olimning faoliyat davriga bog'liq bo'lgani uchun uni turli tadqiqotchilar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri solishtirishda ehtiyotkorlik bilan yondashish kerak.

Hirsh indeksi (h-indeksi) olimning ilmiy ishlari ta'sir darajasini o'lchovchi ko'rsatkichdir. U olimning nashr etilgan maqolalari soni va ularning ilmiy jamoa tomonidan qanchalik ko'p iqtibos olinganligini hisobga oladi. Olim yoki tadqiqotchi sifatida h-indeksingizni tezkor oshirish uchun quyidagi strategiyalar va usullardan foydalanishingiz mumkin:

1. Sifatli tadqiqotlarni nashr eting

• Yaxshi tadqiqot: Sifatli, original va yangilikka asoslangan tadqiqotlar olib boring. Yaxshi tadqiqot natijalari ko'proq iqtibos olish ehtimolini oshiradi.
• Mavzuni tanlash: O'z sohangizda dolzarb mavzular ustida ishlang. Dolzarb va muhim mavzular ko'proq e'tibor va iqtiboslarni jalb qiladi.

2. Kengroq auditoriyaga murojaat qiling

• Xalqaro jurnallarda nashr eting: O'zingizning tadqiqotlaringizni yuqori ta'sir ko'rsatkichiga ega xalqaro ilmiy jurnallarda nashr etishga harakat qiling. Bunday jurnallar kengroq auditoriyaga ega va ko'proq iqtibos olish imkoniyatini beradi.
• Konferensiyalarda qatnashing va taqdimotlar o'tkazing: Ilmiy anjumanlar va konferentsiyalarda ishtirok etish va taqdimotlar qilish sizning ishingizni tanitish va boshqa olimlar bilan aloqalarni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatdir.

3. Hamkorliklarni kengaytiring

• Ko'p mualliflik: Boshqa olimlar bilan hamkorlik qilish orqali ko'p muallifli maqolalar yozing. Bu sizning ishlaringizning ko'rinishini oshiradi va har bir hamkorning tarmog'i orqali ko'proq iqtibos olish imkoniyatini yaratadi.
• Xalqaro hamkorliklar: Xalqaro hamkorliklar sizning tadqiqotlaringizni turli mamlakatlardagi olimlar orasida tanitishga yordam beradi.

4. O'z ishlaringizni targ'ib qiling

• Ilmiy ijtimoiy tarmoqlarda faol bo'ling: ResearchGate, Google Scholar, va LinkedIn kabi platformalarda profil yarating va o'z ishlaringizni ularda joylashtiring.
• Preprint Serverlaridan foydalaning: ArXiv, SSRN va boshqalar kabi preprint serverlarida oldindan chop etish orqali tadqiqotlaringizni tezroq nashr qiling va ular haqida fikr almashish imkoniyatini yarating.

5. Maqolalaringizni o'z vaqtida yangilang

• Tadqiqotlaringizni kengaytiring va chuqurlashtiring: Mavzuning turli jihatlarini o'rganish orqali qo'shimcha maqolalar yarating. Bu sizning tadqiqot sohangizdagi hukmronligingizni mustahkamlashga yordam beradi.

H-indeksni tezkor oshirish uchun eng muhimi sifatli va ta'sirli tadqiqotlarni amalga oshirish, hamkorliklarni kengaytirish, va o'z ishlaringizni samarali tarzda targ'ib qilishdir. Biroq, shuni yodda tutish kerakki, h-indeksi vaqt o'tishi bilan tabiiy ravishda o'sadi, shuning uchun sabr-toqat va uzluksiz mehnat muhim ahamiyatga ega.

Ilm-fanning rivojiga skeptiklar tomonidan tamal toshi qoʼyilgan. 

 Skeptitsizm (qadimgi yunoncha σκεπτικός - koʼrib chiqish, tadqiq qilish) - haqiqatning ishonchliligiga shubhani ilgari suradigan falsafiy oqim. 

Skeptitsizm ibtidosida Zenon, Demokrit, Geraklit, Pirron, Аgrippa, Sekst Empirik, Enesidem, Evripid, Ksenofan, Gippokrat kabilar turgan. 

 Skeptiklar bilishning mohiyatini doimo haqiqatni qidirishda, tanqidiy tafakkurda va aniq narsalarga shubha qilishda deb bildilar va mensura veritatis - haqiqat mezoni tushunchasini yaratdilar.

1. Dolzarbligi va Ahamiyati: Mavzu ilmiy hamjamiyat va jamoatchilik uchun dolzarb va ahamiyatli bo'lishi kerak. Bu, sohada mavjud bo'lgan muammolarni hal etishga yoki yangi bilimlarni yaratishga qaratilgan bo'lishi mumkin.

2. Mavzuning Chegaralanganligi: Mavzuni aniq va chegaralangan qilib belgilash muhimdir. Bu, tadqiqotni boshqarishni osonlashtiradi va tadqiqotning aniq natijalarini ta'minlaydi.

3. Tadqiqotchi Qiziqishlari va Bilimlari: Tadqiqotchi uchun shaxsiy qiziqish va mavzuga oid oldingi bilimlar e'tibor berish kerak. Bu, tadqiqot jarayonida motivatsiyani oshiradi va samarali natijalarga olib keladi.

4. Resurslarning Mavjudligi: Kerakli ma'lumotlar, materiallar, uskunalar va moliyaviy resurslar mavjudligini hisobga olish kerak.

5. Ilmiy Yangilik: Mavzu ilmiy sohada yangilik yoki noyoblik qo'sha olishi kerak. Bu, tadqiqotning ilmiy qiymatini oshiradi.

6. Metodologiya: Tadqiqot uchun mos keladigan va amalga oshirish mumkin bo'lgan metodologiya mavjudligi. Tadqiqot uslubining aniq va ishonchli bo'lishi kerak.

7. Ijtimoiy va Etik Aspektlar: Tadqiqotning ijtimoiy ta'siri va etik jihatlari haqida o'ylash muhimdir. Tadqiqotning insonlar va jamiyat uchun salbiy ta'sirlarini oldini olish kerak.

8. Ilmiy Sohaning Rivoji: Tadqiqot mavzusi sohaning kelajakdagi rivojlanishiga qanday hissa qo'shishi mumkinligini hisobga olish.

Bu jihatlar tadqiqotchi tomonidan diqqat bilan ko'rib chiqilishi va ular asosida o'ylangan, yaxshi rejalashtirilgan va amalga oshirilishi mumkin bo'lgan ilmiy tadqiqot mavzusini tanlashda yordam beradi.

"O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi huzuridagi Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligi tizimidagi ixtisoslashtirilgan maktablar tarmog‘ini kengaytirish to‘g‘risida" gi PF-106-sonli Farmoniga ko‘ra,
 
«Ilg‘or o‘qituvchi», «Ustoz o‘qituvchi» yoki «Professional o‘qituvchi» darajali sertifikatni olgan pedagog kadrlariga quyidagi miqdorda qo‘shimcha haq to'lanadi (https://muallimlar.uz/?ru=1739):

1️⃣«Ilg‘or o‘qituvchi» darajali sertifikatni olgan pedagog kadrlarga ularning bazaviy tarif stavkasiga nisbatan har oylik 50 foiz miqdorida;

2️⃣«Ustoz o‘qituvchi» darajali sertifikatni olgan pedagog kadrlarga ularning bazaviy tarif stavkasiga nisbatan har oylik 70 foiz miqdorida;

3️⃣«Professional o‘qituvchi» darajali sertifikatni olgan pedagog kadrlarga ularning bazaviy tarif stavkasiga nisbatan har oylik 100 foiz miqdorida ustama to‘lanadi.

Ratsionalizatorlik — bu ishlab chiqarish, texnologiya yoki boshqaruv jarayonlarini takomillashtirish va samaradorligini oshirish maqsadida ilgari surilgan amaliy takliflar va texnik yechimlarni yaratish faoliyatidir. Ratsionalizatorlik g'oyalari odatda mavjud tizimlarni optimallashtirish, resurslarni tejash, ishlab chiqarish jarayonlarini soddalashtirish va samaradorlikni oshirishga qaratilgan bo'ladi. 

Bu atama ko'pincha sanoat, muhandislik, ilm-fan va boshqaruv sohalarida qo‘llaniladi. Ratsionalizatorlik takliflari maxsus komissiyalar tomonidan ko‘rib chiqilib, foydali deb topilsa, mualliflari mukofot bilan taqdirlanishi ham mumkin.

Scopus jurnallarining rasmiy ro‘yxatini Elsevier Scopus veb-saytidan topish mumkin:  
🔗Scopus Source List: [https://www.scopus.com/sources](https://www.scopus.com/sources)  

Qadamlar:
1️⃣Yuqoridagi havolaga kiring.  
2️⃣"Title" qatoriga jurnal nomini yoki kalit so‘zini yozing.  
3️⃣"Subject Area" bo‘limida o‘zingizga kerakli yo‘nalishni tanlang (Masalan: *Engineering, Social Sciences, Business* va h.k.).  
4️⃣"Publisher" bo‘limidan nashriyot nomini kiritishingiz mumkin.  
5️⃣ "Open Access" opsiyasini belgilab, faqat ochiq maqolalarni chop etadigan jurnallarni filtrlash mumkin.  
6️⃣Natijalarni ko‘rib chiqib, o‘zingizga mos jurnalni tanlang.  

Plagiat - bu boshqa muallifning ilmiy ishiga havola qilmasdan, ataylab matnni olish orqali boshqa odamlarning g'oyalari, fikrlari, tadqiqot natijalarini o'zlashtirish. 
Ilmiy maqolani nashriyotga yuborishdan oldin uni mustaqil ravishda plagiat borligini tekshirish tavsiya etiladi, chunki o'ziga xosligi pastligi sababli nashrni rad etmaslik uchun.

Ilmiy maqola noyobligining ruxsat etilgan foizi bo'yicha yagona ko'rsatmalar mavjud emas, har bir nashriyot o'z talablarini qo'yadi. Shuning uchun, materiallarni nashrga topshirishdan oldin, ma'lum bir jurnalda ishlarni qabul qilish shartlarini o'rganish kerak. Ba'zi to'plamlarda ma'lum bir jumlani ko'chirib yozganda, nashr etilgan matnlar asl holatiga mos kelishi kerak deyiladi. Boshqalari esa shuni ta'kidlashadiki, maqola asl bo'lishi, muallifga tegishli bo'lishi va boshqa mualliflardan olingan yoki ilgari nashr etilmagan bo'lishi kerak.
 

Scopusda keltirilgan jurnalning haqiqatan ham indekslanishini tekshirish uchun:  
✅Scopus’ning rasmiy saytidan jurnalni izlash  
✅ISSN yoki jurnal nomi orqali tekshirish  
✅Predator (yolg‘on) jurnallardan ehtiyot bo‘lish  

⚠️MUHIM:  
Ayrim jurnallar Scopusdan chiqarilishi mumkin. Shuning uchun, maqolani yuborishdan oldin jurnalni rasmiy saytdan tekshirish shart!  
 

Scopus nafaqat jurnallarni, balki ilmiy kitoblar va konferensiya materiallarini ham qamrab oladi. Buni Scopus Document Search orqali tekshirish mumkin:  

Qadamlar:  
1️⃣[https://www.scopus.com](https://www.scopus.com) saytidan akkauntga kiring.  
2️⃣"Documents" bo‘limiga o‘ting.  
3️⃣Qidiruv qatoriga kitob nomi yoki muallif ismini kiriting.  
4️⃣"Document Type" bo‘limidan "Book" yoki "Conference Paper" opsiyasini tanlang.  
5️⃣Qidiruv natijalarini ko‘rib chiqib, kerakli manbani tanlang.  

💡MASLAHAT: Agar sizda Scopus obunasi bo‘lmasa, kitoblarning to‘liq versiyalarini Google Scholar, ResearchGate yoki mualliflarning shaxsiy veb-saytlaridan topishga harakat qiling.  

Ilmiy rahbarlar va konsultantlarga bir yilda 100 soat hajmida doktorant bilan olib borilgan ishi uchun har oyda haq to’lanadi. 

100 soat quyidagicha taqsimlanadi:

1. Tadqiqot yo‘nalishini aniqlash va reja tuzish (15 soat)

• Ma’lumotlar yig‘ish va tadqiqot mavzusini tanlash: Bu davomida ilmiy rahbar doktorantga tadqiqot yo‘nalishini aniqlashda yordam beradi, maqsad va vazifalarni shakllantiradi.
• Ilmiy rejani shakllantirish: Tadqiqotning har bir bosqichi rejalashtiriladi, tayyorgarlik davrlari belgilanadi.

2. Ilmiy maslahatlar va yo‘riqnomalar (25 soat)
• Davomli uchrashuvlar va maslahatlar: Har oyda yoki har haftada doktorant bilan uchrashib, tadqiqot jarayonida yuzaga kelgan muammolarni hal qilish, tadqiqot metodologiyasi bo‘yicha maslahat berish.
• Tadqiqotning dolzarb muammolari va tavsiyalar: Doktorantga aniq masalalarni qanday hal qilish kerakligini tushuntirish.

3. Yozma ishlarni tekshirish va tahrir qilish (20 soat)
• Dissertatsiya bo‘limlarini tahrir qilish: Ilmiy rahbar doktorantning yozma ishini tekshirib, tuzatishlar kiritadi, til va uslub bo‘yicha tavsiyalar beradi.
• Ilmiy maqolalar tayyorlash: Maqolalarni tekshirish va muharrirlash, ularni nashrga tayyorlash bo‘yicha yordam.

4. Tadqiqot va eksperimentlarni nazorat qilish (15 soat)
• Eksperimentlar rejalashtirish: Ilmiy rahbar eksperimentlar, so‘rovlar yoki amaliy tadqiqotlarni qanday o‘tkazish kerakligi bo‘yicha maslahat beradi.
• Natijalarni tahlil qilish: Eksperiment yoki tadqiqot natijalarini tekshirib, ularning ilmiy qiymatini baholashda yordam beradi.

5. Ma’lumotlar tahlili va xulosalar chiqarish (15 soat)
• Tadqiqot natijalarini tahlil qilish: Yordam beruvchi bu jarayonda doktorant bilan birga ma’lumotlarni tahlil qiladi.
• Xulosalarni shakllantirish: Natijalarni tartibga solish va ilmiy yangiliklarni ta’riflash.

6. Himoyaga tayyorgarlik ko‘rish (10 soat)
• Prezentatsiya tayyorlash: Himoya uchun zarur bo‘lgan prezentatsiya va taqdimotlar bo‘yicha maslahatlar berish.
• Munozara va savollarga tayyorgarlik: Doktorantga savol-javob jarayonlarini amalda mashq qilish uchun yordam berish.

Ilmiy opponent — bu dissertatsiyani yoki ilmiy ishni baholash va tahlil qilish uchun tanlangan olim yoki mutaxassis.

Ilmiy opponentning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

Ilmiy ishonchlilikni baholash: Opponent dissertatsiya yoki ilmiy ishda keltirilgan dalillar va xulosalarning ishonchliligini tahlil qiladi.

Ishning yangiligi va ahamiyatini aniqlash: Ilmiy opponent ilmiy ishning mavzusining yangiligi va ilmiy jamoatchilik uchun qanchalik ahamiyatli ekanligini baholaydi.

Metodologiyani tekshirish: Opponent tadqiqotda qo'llanilgan metod va usullarning to'g'riligi va mosligini ko'rib chiqadi.

Kamchiliklarni aniqlash: Opponent ilmiy ishdagi kamchiliklarni, nuqsonlarni va muammolarni aniqlab, ularni muallifga ko'rsatadi.

Tavsiyalar berish: Opponent dissertatsiya yoki ilmiy ishni yaxshilash uchun tavsiyalar beradi va kerak bo'lsa, tuzatishlar kiritishni taklif qiladi.

Xulosa va fikr bildirish: Dissertatsiya himoyasi jarayonida opponent o'zining xulosalari va fikrlarini bayon qiladi va dissertatsiya himoyasiga o'zining rasmiy munosabatini bildiradi.

Ilmiy opponentlar dissertatsiya himoyasi jarayonida muhim rol o'ynaydi va ularning fikrlari dissertatsiyaning yakuniy bahosini shakllantirishda katta ahamiyatga ega.

❓Scopus jurnallarining eng yangi ro‘yxatini qayerdan topsa bo‘ladi?  
✅[https://www.scopus.com/sources](https://www.scopus.com/sources) sahifasida har yili yangilanib boriladigan rasmiy ro‘yxat mavjud.  

❓Scopus jurnallarida chop etish pullikmi? 
✅Ha, lekin har bir jurnalning o‘z siyosati bor. Ayrim jurnallar *Open Access* maqolalar uchun to‘lov talab qiladi, ba’zilar esa bepul.  

❓Qanday qilib Scopus maqolasiga bepul kirish mumkin?  
✅Open Access jurnallari yoki ResearchGate kabi platformalar orqali.  

✅Jurnalning Scopusda ro‘yxatda borligi  
✅Jurnalning CiteScore va SJR reytinglari  
✅Nashriyot (Publisher) kimligi  
✅Maqola yuborish talablari (Scope, Submission Guidelines, Review Process)  
✅Yolg‘on jurnallardan ehtiyot bo‘lish